Indymedia.be is niet meer.

De ploeg van Indymedia.be is verhuisd naar DeWereldMorgen.be waar we samen met anderen aan een nieuwswebsite werken. De komende weken en maanden bouwen we Indymedia.be om tot een archief van 10 jaar werk van honderden vrijwilligers.

Binnenkort voedselrellen in 33 landen. Dirk Barrez legt uit hoe dat komt

Binnenkort voedselrellen in 33 landen. Dirk Barrez legt uit hoe dat komt

BRUSSEL -- Vijf doden bij voedselrellen in Haïti. In februari vielen al veertig doden bij een gelijkaardige opstand in Kameroen. Ook in Egypte, Indonesië, de Filippijnen, Pakistan, Marokko, Mauritanië, Mozambique, Senegal, Ivoorkust en Jemen zijn er betogingen, stakingen en vaak gewelddadige confrontaties met de ordediensten. De wereldvoorraad van graan krimpt en de prijzen van maïs en rijst schieten de hoogte in. Wat is er aan de hand? Journalist Dirk Barrez, auteur van 'Koe 80 heeft een probleem', legt uit.

rijst_1024136.jpg

(foto Broederlijk Delen)

Hoe komt het de dat sommige voedselprijzen zo snel stijgen?

“Ik denk dat je vier oorzaken moet onderscheiden. De laatste twee jaar zijn er in veel gebieden waar graan wordt geteeld misoogsten geweest. Er is ook een sterke groei van de vraag in landen als India en vooral China waar mensen meer vlees beginnen te eten. Voor de productie van vlees heb je veel meer graan nodig dan als je het rechtstreeks opeet. Voor kippenvlees is dat twee keer zoveel graan. Voor andere vleessoorten zelfs tot tien keer zoveel. Derde oorzaak is de opkomst van de biobrandstof. Tot kort geleden brachten de VS per jaar 55 miljoen ton maïs op de wereldmarkt. Om ethanol te produceren is er nu al 130 miljoen ton maïs nodig. Dat is het voedsel waarmee men vroeger Caïro bevoorraadde. Ten slotte is er de klimaatverandering. In een aantal regio's zorgt dat wellicht nu al tot een dalende productie. Over het huidige effect van de klimaatverandering bestaat nog twijfel, maar het klimaat zal zeker in de toekomst een grotere rol spelen.

Regeringen in Thailand en de Filippijnen dreigen met zware straffen tegen speculanten? Drijft speculatie de prijs omhoog?

“In een markt waar er tekorten optreden wordt het interessant om voorraden aan te leggen en te speculeren op hogere prijzen. Het is evident dat daar nu veel geld te verdienen valt. Hier en daar hoor je ook dat het opnieuw interessant is om in landbouw te investeren. Sommige banken roepen hun klanten op om een 'graantje mee te pikken'.”

Profiteren de boeren van de hogere prijzen?

“Op korte termijn is het een goede zaak voor sommige boeren. Een melkveehouder zal niet nee zeggen tegen duurdere melk. Heel veel andere boeren zoals varkenskwekers zien de prijs van varkensvlees stagneren terwijl zij veel meer moet betalen voor dierenvoeding. Die zitten nu in de penarie. Merk ook op dat de meerprijs in de winkel voor veel producten veel hoger is dan voor het basisproduct. De tussenhandelaars, de verwerkers en de grootdistributie gebruiken de stijgende prijzen om hun marges te vergroten. Je moet die stijgende prijzen ook relativeren. De melkprijs staat nu op het niveau van 1983. Het is dus een heel genuanceerd verhaal.”

Zullen de hogere prijzen niet opnieuw duurzame investeringen lokken naar de landbouw?

“Landbouw wordt weer interessant voor financieel kapitaal dat op zoek is naar investeringen en hoge opbrengsten. Dat geeft een impuls aan de meest industriële en kapitaalintensieve landbouw. Dat is ten nadele van de familiale landbouw die met zijn eigen kapitaal werkt. De winnaar is de exportgerichte agro-industrie waar heel weinig plaats is voor arbeiders.”

Hebben we die agro-industrie nu niet juist hard nodig om de hele wereld te voeden?

“Als je zou kunnen aantonen dat de agro-industrie productiever is dan de familiale landbouw. Uit onderzoek blijkt dat dat niet zo is. Ik heb het niet over de overlevingslandbouw die je vaak in Afrikaanse landen ziet. Wel over de familiale landbouwbedrijven met een eigen kapitaal. Die zijn soms veel productiever dan de agro-industriële bedrijven. Door het feit dat zij hun opbrengsten in de lokale economie investeren - en niet zoals de aandeelhouders van de agro-industrie ergens in het buitenland of de stad - zijn streken met sterke familiale bedrijven veel welvarender dan streken waar agro-industriële neerstrijken. De agro-industrie werkt met weinig mensen. Werkloze boeren verlaten het platteland en trekken naar de krottenwijken in de steden. Het zijn die slums waar nu voedselopstanden uitbarsten. Die boeren betalen dus twee keer een harde prijs. De eerste keer toen ze hun grond moesten verlaten. De tweede keer nu ze geen voedsel meer kunnen kopen door de hogere prijzen.”

“Je hebt dus een sterk platteland nodig waar boeren goed hun brood verdienen. Als je dan nog een stad hebt met fabrieken die hun producten kwijt kunnen aan de mensen op het platteland heb je een sterk ontwikkelingsmodel. Kijk naar de geschiedenis: alle rijke landen hebben het zo gedaan. Zelfs China probeert het de laatste jaren zo te doen. Maar wat zeggen de economen van het IMF en de Wereldbank: gooi de markten open en haal je voedsel elders. Alle rijke landen hebben altijd hun eigen landbouw beschermd en hun eigen voedsel te produceren zelfs als dat duurder is dan op de wereldmarkt.”

Het IMF laat alarmerende geluiden horen, maar grijpt tegelijk ook terug naar de recepten uit het verleden. Meer vrijhandel.

“Kijk wat de gevolgen zijn in Senegal. Als je aan een half miljoen Senegalese boeren zegt dat hun rijst te duur is en dat er voortaan goedkope rijst wordt ingevoerd uit Thailand, verliezen zij hun inkomen. Nu zeggen ze in Thailand en China: we stoppen met die goedkope uitvoer want we hebben dat voedsel zelf nodig. En die arme boeren kunnen alleen nog naar de stad trekken en deelnemen aan voedselrellen of met een gammel bootje naar Europa vluchten. Het IMF en de Wereldbank moeten maar eens zeggen wat ze daar aan willen doen. En als er nu nog overschotten op de wereldmarkt komen, zeggen de biobrandstofproducenten: dat is voor ons want onze fabrieken moeten draaien.”

“Het is ook ironisch dat de verpauperde boeren nu de schuld dreigen te krijgen van de stijgende prijzen. Terwijl diegenen die verantwoordelijk zijn voor het energiebeleid met biobrandstoffen buiten schot blijven. Diegenen die massa's winsten maken door te speculeren met voedsel blijven buiten schot. Net als de elites van de Wereldbank en het IMF. Net als de elites van landen als Kameroen die landbouw niet belangrijk vinden. Zeventig procent van de Kameroenezen is boer. Van de begroting gaat er 1,7 procent naar landbouw.”

De Wereldbank voorspelt rellen in 33 landen.

“Je kan mensen niet kwalijk nemen dat ze laten horen dat ze honger hebben. In het budget van veel Egyptenaren neemt eten 50 procent in. Door de hogere prijzen dreigt dat te stijgen tot 75 procent. De impact is dus veel groter dan in het Westen. Wij hebben ook nog indexeringen en kunnen betogen voor hogere lonen. In Egypte is dat niet zo evident.”

U klinkt zeer pessimistisch.

“Je hebt me gevraagd wat de oorzaken zijn van de huidige crisis. Je kan ook vragen naar de oplossingen. Ik stel vast dat alle ontwikkelde landen hun landbouw in eigen handen hebben gehouden. De enige oplossing is de landbouw productiever maken zodat het inkomen van de boeren stijgt en een afzetmarkt in steden creëren met arbeiders die in fabrieken werken. Maar ook dat mag niet meer van de Wereldhandelsorganisatie. Je mag geen fabrieken beschermen tot ze sterk genoeg zijn om de concurrentie aan te kunnen. Ze moeten direct de strijd aangaan op de wereldmarkt. Ik ben niet tegen de markt. Maar als de markt niet werkt, moet je ingrijpen. Senegal is nog niet eens in staat zijn eigen katoen te verwerken. Als ze fabrieken bouwen, zouden die direct moeten concurreren met die van China. Maar de fabrieken in China zijn wel dertig jaar geleden gebouwd achter gesloten grenzen. Die zijn nu rijp genoeg om zich op de wereldmarkt te begeven.”

Meer info op www.pala.be

"voedselrellen"

Dirk Barrze zegt zinnige dingen maar er zijn kanttekeningen te maken. Ten eerste moet de invloed van het veranderende eetpatroon in India en China gerelativeerd worden. Dat is geen fenomeen van de laatste 2 jaar en kan dus de vrij plotse, recente prijsstijgingen niet verklaren.

Ten tweede moet de invloed van de liberalisering van de handel in landbouwproducten toch vermeld worden als een belangrijke onderliggende factor. Ook dat is geen nieuw fenomeen want de doorbraak gaat terug tot 1995 bij het ontstaan van de WTO. Belangrijk is echter dat landen uit het zuiden daardoor afhankelijk werden van de invoer voor hun basisvoedsel én dat de bufferstocks zo goed als verdwenen zijn. Afhankelijkheid + gebrek aan buffer betekent in geval van tegenslag meteen een catastrofe. En dat blijkt dus vandaag.

Cynisch natuurlijk dat de Wereldbank waarschuwt voor "voedselrellen". Aan het hoofd van die bank staat Robert Zoellick, de vroegere US Trade Representative die in de WTO het been stijf hield voor elke verzuchting van het Zuiden ivm de handel in landbouwproducten.

Spijtig ook dat terminologie als "voedselrellen" zo klakkeloos wordt overgenomen. Is dat niet impliciet racistisch of toch op zijn minst neerbuigend? Willen de Zoellicks van deze wereld met dergelijke terminologie niet de indruk doen ontstaan dat het om halve wilden gaat die slechts in opstand komen als hun maag leeg is, als waren het slechts dieren? Is het niet de bedoeling van dergelijke terminologie om er vooral de nadruk op te leggen dat het om spontane opstandjes gaat en vooral niet om uitingen van rationeel en legitiem verzet?

Om dat punt te illustreren: Twee weken geelden, sprak ik met een Egyptische syndicalist die me het hele verhaal deed over de voorgeschiedenis van de acties van vorige week in Mahalla: http://www.intal.be/nl/node/6137. Vorige zondag had de lang voorbereide actie moeten beginnen maar die werd in de kiem gesmoord. Hier in de pers had men het dan over "voedselrellen". Geen spoor meer van moedige arbeiders die opkomen voor hun rechten, het was gewoon een bende relschoppers geworden...

"voedselrellen"

Ook problemen met die terminologie. De problemen worden precies veroorzaakt door IMF, WTO en de VN speelt dan politieman in bv. Haïti. Zowel in Mexico, Haîti als Egypte linken de mensen het bv. ook aan de kiesfraude. Maar inderdaad is vooral Egypte een typisch voorbeeld dat die term beperkend is. De staking van Malhalla El-Kubra is er de derde in een rij die nationale gevolgen heeft en de discussie over de "staatsvakbonden" of het ontstaan van een onafhankelijk syndicalisme op de agenda zet. Onze media berichten veel over Claus en Tibet maar hierover duiding???? Ook niet ter linker- of uiterst linkerzijde. Heb mijn info gevonden bij "internationale socialsten" (Nederland) en op www.marxist.com vind je een you tube filmpje overgenomen van el jazeera (trouwens ook zonder veel directe duiding). Heb vorige zaterdag solidariteitsmotie voorgesteld (en is aanvaard) op het intersectoraal congres van ACOD Oost-Vlaanderen. Aangeraden om dit ook te doen!
De Egyptische thematiek kreeg wat bekendheid via de Engelse vredesbeweging ("stop the war coalition") en de zesde Caïroconferentie. Trouwens ook die Caïroconferenties komen nauwelijks aan bod bij links (en uiterst-links) België.

rellen

Wellicht is het inderdaad beter van te spreken over "opstanden" en "protest".

Ik raad de commentaarschrijvers wel aan het interview volledig te lezen. Daarin gaat het wel degelijk over de rol van het IMF, de Werelbank en de WTO. Misschien is het de fout van de interviewer dat dat bij een vluchtige blik niet meteen duidelijk is.