christophe16 oktober 2009 – 17:29

Een boek vol mediakritiek op de markt brengen is voor een uitgever een gewaagde gok. Zo'n boek moet het volledig op eigen kracht doen, want op veel aandacht in de media kan je – behalve hier en daar een aankondiging – niet rekenen.

Dat heeft natuurlijk alles te maken met de omerta in de media - die er bijvoorbeeld voor zorgt dat geen enkele krant of blad schrijft over de ongeziene leegloop bij De Morgen – en niet zozeer met de kwaliteit of nieuwswaardigheid van de kritiek.

Het pas verschenen boek Media & journalistiek in Vlaanderen kritisch doorgelicht bevat alvast genoeg stof voor een ernstige bespreking. Het stuk waarin Roger Van Houtte terugblikt op zijn ontslag bij de Gazet Van Anterpen is zonder meer onthullend. Van Houtte is zo eerlijk om de lezers een blik te gunnen in zijn persoonlijk mailverkeer met Marie-Rose Morel en schetst zo het beeld van een journalist die op moeilijke momenten in zijn loopbaan uithuilt bij een kopstuk van het Vlaams Belang.

Maar ook de interne nota van een Concentra-directeur die Van Houtte citeert, biedt verbijsterende lectuur. Jean-Paul Coenen doet daarin zijn beklag over de koele relatie tussen De Gazet van Antwerpen en Steve Stevaert. “Door bepaalde commentaarstukken [...] en de verslaggeving in bepaalde dossiers waarbij Steve zich gepakt voelt door de redactie van De GVA; is er een serieuze bekoeling in de relatie met Steve over alle Antwerpse dossiers”, schrijft Coenen naar de toenmalige gedelegeerd bestuurder van Concentra Peter Baert.

Die bekoeling is problematisch, vindt Coenen. “Door de nieuwe regering is er een dynamiek op gang gekomen, die ons niet mag ontgaan. Mannen als Dewael, Stevaert of Vanmechelen hebben direkt een goede relatie met De Persgroep en Van Thillo gelegd. Als leidend medium in Antwerpen kan het niet dat wij alleen met de tweede of erger de derde lijn praten. Steve is de enige waar we een direkte toegang hebben wat zeer belangrijk is om de juiste informatie of als eerste info te krijgen waardoor we soms kunnen anticiperen. Een hernieuwd gesprek met Luk (Van Loon, toen de hoofdredacteur van GvA, cc) of mezelf is voor hem onvoldoende. Hij wil Peter zien met de afspraak dat er duidelijke engagementen komen om de Blokkers van de Gazet niet meer hun gang te laten gaan.”

Het relaas van Roger Van Houtte toont hoe ongezond de relatie tussen politiek en journalistiek geworden is, een probleem dat ook in andere stukken aan bod komt maar dan zonder deze zeer aanschouwelijke feiten.

De pen vasthouden
Een directeur die zich in interne nota's moet beklagen over recalcitrante journalisten, dat zullen ze bij De Persgroep niet snel meemaken. Dat leert het stuk van Bert Cornelis, ooit Wetstraat-journalist en editorialist bij Het Laatste Nieuws en later woordvoerder bij de VLD. “Ik kan mij geen enkel moment herinneren dat hij ooit mijn pen heeft vastgehad”, schrijft Cornelis over mediamagnaat Christian Van Thillo.

Dat was ook niet nodig, zo gaat hij verder. “Natuurlijk zette hij aan de top van de redactie die mensen die hij kon kneden en naar zijn hand zetten, zodat de vraag naar onafhankelijkheid van de hoofdredactie zich helemaal niet meer stelde.”

Wie meer van dat soort onthullingen lust, blijft wat op zijn honger zitten. De analyses van Karel Anthierens of Luc Van Braekel zijn boeiend maar missen een smoking gun. Alleen Frank Thevissen diept nog een aantal harde feiten op. Zo schrijft hij dat de toenmalige topman van Thomas Cook Belgium een paginagroot interview kreeg in Het Laatste Nieuws in ruil voor de sponsoring van De Stemmenkampioen.

Extreemlinkse media
Maar het is vooral jammer dat het boek ontsierd wordt door enkele totaal van de pot gerukte artikels. In zijn warrige openingsartikel probeert de publicist Johan Sanctorum de crisis van de media te verklaren aan de hand van de psychoanalyse en krijgen we onbegrijpelijke bespiegelingen over de seksuele frustraties en de vadermoord van de post-'68-generatie. In de postmoderne trip van Sanctorum lijdt de hoofdredacteur van de Standaard aan het peterpansyndroom en is Knack-hoofdredacteur Karl van den Broeck “erfelijk belast”.

Ook de tekst van Jan Neckers, oud-medewerker van de VRT en columnist van het extreemrechtse weekblad 't Pallieterke, is potsierlijk. Neckers schrijft vol heimwee over de tijd dat de openbare omroep nog onversaagd achter “de dappere Israëlische David in strijd met de Arabische Goliath” stond. “De consensus verdween definitief in de jaren zeventig. Bij de omroep deed een nieuwe generatie programmamakers en journalisten haar intrede”, jammert Neckers.

Neckers is er ook van overtuigd dat de VRT geïnfiltreerd is door extreemlinks - Groen! en PVDA - of links - sp.a en VLD (sic) - waarna hij uiteindelijk welgeteld twee journalisten vindt die in een ver verleden iets te maken zouden hebben gehad met de PVDA.

Ceaucescu
Dat ook de rancuneuze onzin van Guido Naets de eindredactie overleefde is onbegrijpelijk. Naets fulmineert tegen de journalisten die van de media naar de politiek hoppen, maar vergeet daarbij een blik te werpen op zijn eigen curriculum. Guido Naets begon op de studiedienst van de CVP, werd vervolgens journalist om later woordvoerder te worden van het Europees parlement.

Volgens Naets dwepen de “meningsvormers” op de redacties tot vandaag met Cuba en de DDR, schreven ze tot vlak voor de val van de Berlijnse muur lofdichten over Ceaucescu, dekken ze misdaden als vrouwenbesnijdenis toe uit “begrip voor culturele eigenheden” en promoten ze de toestroom van vreemdelingen om het Vlaamse demografische overwicht goed te maken.

Naets, die lid is van de raad van bestuur van de K.U.Leuven, vindt het niet nodig één bewijs aan te dragen voor zijn wilde samenzweringstheorieën en maakt het de meningsvormers zo wel heel makkelijk om meteen het hele boek en bij uitbreiding alle mediakritiek aan de kant te schuiven.

Wat Siegfried Bracke meteen ook doet in zijn opmerkelijke bijdrage in het boek. Er is volstrekt geen probleem, schrijft Bracke. De klachten over de teloorgang van de kwaliteit en de crisis in de media zijn “gezapzever”. “De Vlaamse media zijn gezond, kwalitatief en kwantitatief.” En dat hebben we te danken aan die fantastische natuurwet: door de commercialisering krijgen de lezers de media die ze willen. Een beetje zoals brave spaarders de banken kregen die ze wilden.

Media & journalistiek in Vlaanderen kritisch doorgelicht werd zo toch een beetje een boek van gemiste kansen. “Hoog tijd voor dit noodzakelijke boek. En voor de reacties er op”, schrijft politicoloog Carl Devos in zijn voorwoord. Over dat laatste zou ik niet te optimistisch zijn. En dat ligt deze keer niet alleen aan de zwijgplicht van de media.

Johan Sanctorum en Frank Thevissen (red.), Media en Journalistiek in Vlaanderen - kritisch doorgelicht. Van Halewyck, 384 blz.