Francine Mestrum02 juli 2009 – 18:23

De film geeft een goed overzicht van de mondialisering. Fabrieken in Azië waar men de concurrentiestrijd op de rug van de arbeiders voert. Boeren in Afrika die honger lijden door de subsidies die de VS aan hun katoenproducenten geven. Blanke heren die uitleggen waarom overheden een hinderpaal vormen als ze ondernemingen in de weg staan, maar nodig zijn om mensen hun loon te bevriezen. Fiscale paradijzen waar men hartelijk lacht met de zogenaamde pogingen van hun broodheren om paal en perk te stellen aan kapitaalvlucht en belastingfraude.

Wat de huidige crisis aantoont en wat in de film ook perfect wordt belicht is de manier waarop iedereen van iedereen afhankelijk is geworden in deze wereld. We spreken van een mondiale crisis, maar het is een crisis die is ontstaan in de Verenigde Staten en overal in de wereld zware gevolgen heeft. Arme Afrikanen treft geen enkele schuld, maar zij worden nu geconfronteerd met minder investeringen, minder export, minder geld dat migranten naar hun families sturen en binnenkort ook minder ontwikkelingshulp.

Ondertussen blijft het kapitaal wegvloeien uit de derde wereld. In 2007 was de netto transfer van arme naar rijke landen, dit is het verschil tussen wat arme landen krijgen aan nieuwe leningen en giften, enerzijds, en de aflossing van hun schuldenlast, anderzijds,18,9 miljard Dollar. Voor de periode van 1985 tot 2007 bedroeg die netto transfer 759 miljard Dollar. De landen van zwart Afrika hebben een totale buitenlandse schuldenlast van 130 miljard Dollar. Maar de Afrikaanse elite heeft voor 230 miljard Dollar deposito’s bij banken in het Noorden. Door de vrijhandelssystemen die arme landen moeten accepteren, gaan miljarden Dollar verloren aan importrechten.

Het totale bedrag dat arme landen aan hun begroting zien ontsnappen, door de schuldenlast, door verlies aan importrechten, door kapitaalvlucht en belastingontwijking wordt geraamd op jaarlijks 1350 miljard Dollar. Daar stond in 2008 een totaal bedrag van 119,8 miljard Dollar tegenover aan officiële ontwikkelingshulp. Meer dan één miljard mensen lijdt honger. De helft van de bevolking in ontwikkelingslanden leeft onder de armoedegrens van 2 Dollar per dag. De helft van de beroepsbevolking bestaat uit werkende armen die minder dan 2 Dollar per dag verdienen. De rijke landen beloven dan om op een periode van vijfentwintig jaar de extreme armoede – de armoede waaraan men sterft – met de helft te verminderen. We weten al lang dat dit streefdoel niet zal worden gehaald. Hoe cynisch kan men zijn? De ontwikkelingshulp van de afgelopen 49 jaar bedraagt precies 11 % van het bedrag dat in één jaar aan de redding van de banken werd besteed.

Dit is geen pleidooi tegen de mondialisering. Dit is geen pleidooi tegen internationale handel. Dit is wel een pleidooi voor een andere regulering die de logica van het systeem kan veranderen. Want zoals de ex-voorzitter van de Wereldbank, James Wolfensohn, het zei: “At the level of people, this system doesn’t work”. Maar veranderingen worden slechts met mondjesmaat doorgevoerd.

Er was een bijeenkomst van de G20, een ILO-conferentie voor een mondiaal banenplan, een VN-bijeenkomst van de G-192 en binnenkort gaat de G8 bij Berlusconi op de koffie. Telkens opnieuw staan de rijke landen op de rem.

We staan nochtans met de rug tegen de muur. We stevenen af op een wereldwijde sociale en ecologische crisis. Alle alternatieven die nodig zijn om nog erger te vermijden zijn al lang bekend. Een strijd tegen de groeiende ongelijkheid en een drastische vermindering van onze ecologische voetafdruk zijn twee noodzakelijke elementen.

Het jongste World Wealth Report toont aan dat de rijken vandaag ook grof geld verliezen in deze crisis. Er zijn nog ‘slechts’ 8,6 miljoen mensen met meer dan 1 miljoen Dollar aan belegbare financiële activa. Na de hebzucht en de ontzaglijke concentratie van rijkdom van de afgelopen decennia is het een magere troost. Wie wil begrijpen hoe dit alles precies is kunnen gebeuren, de groei van de rijkdom en de groei van de armoede, moet dringend naar de bioscoop.

Francine Mestrum

Gastdocent UGent

Auteur met M. Kohonen van ‘Tax Justice. Putting Global Inequality on the Agenda’, PlutoPress, 2008.