Jesse Lambrecht21 juli 2006 – 10:17

Op donderdag 20 juli stond men stil bij volgende vragen: “Wat is de macht van de konsumenten? Is consuminderen een oplossing voor de mondiale wereldwanorde? Wat is een ecologische economie?”

Deelnemers aan het debat waren Peter Tom Jones (auteur van “Terra Incognita” en “pleidooi voor een ecologische economie”, postdoctoraal onderzoeker KULeuven), Willy Temmerman (columnist), Erik Paredis (wetenschappelijk medewerker Centrum voor Duurzame Ontwikkeling UGent), Els Keytsman (politieke cel Groen!), Raoul Weiler (Voorzitter Club van Rome afdeling Brussel, prof.dr. Interfacultair Centrum voor Wetenschap, techniek en ethiek KULeuven), Ivo Mechels (Diensthoofd Lobby en Pers Test-Aankoop)en Caroline Jonckheere (economisch adviseur studiedienst ACLVB). Het debat werd geleid door Eric Goeman (voorzitter Democratie 2000, woordvoerder Attac Vlaanderen).

Hieronder volgt een korte impressie van het debat.

In een lange inleiding benadrukte Willy Temmerman dat mensen die weinig consumeren in feite gerespecteerd zouden moeten worden, maar dat dit nu niet gebeurt, integendeel. Verder vond hij dat rijke mensen het eenvoudiger hadden om ecologisch te leven (duurdere bio-producten etc.) en dat bv. het verhogen van de benzine-prijs voor arme mensen toch geen goeie oplossing kan zijn.

Peter Tom Jones stelde o.m. dat de klassieke Noord-Zuid verhouding is veranderd: de consumptieklasse, die ongeveer 25% van de wereldbevolking uitmaakt, is nu in feite gemondialiseerd, en bevindt zich ook in een aantal zogenaamde ontwikkelingslanden. Uit studies blijkt dat verdere groei de armoede wereldwijd niet kan verminderen (een herverdeling gaat veel sneller), het leidt tot grote ecologische problemen, en dat ook het subjectieve geluksgevoel boven een bepaald inkomensniveau niet meer stijgt. Het westerse consumptie-patroon is per definitie ondemocratisch, want niet uit te breiden naar de rest van de planeet: onze ecologische voetafdruk is daarvoor te groot. De technologie alleen zal dit niet oplossen: anders en minder consumeren is nodig. Anders dan de klassieke neo-liberale economie, heeft de zogenaamde “ecologische economie” ook oog voor ecologische duurzaamheid (de schaal van de economie wordt immers beperkt door de draagkracht van de planeet) en een rechtvaardige verdeling van rijkdom en schaarste. Een progressieve belasting op de consumptie van luxe-goederen is een oplossing.

Ivo Mechels deed het voorstel om rond het thema “de macht van de consumenten” in de toekomst ook een debat te houden met producenten en de middenstand. Het is immers in feite niet de consument die bepaalt wat er op de markt komt (bv. een dioxine-kip van 2 €). De zogenaamde “vrijheid” om te kiezen is dus beperkt. Test-Aankoop doet meer dan enkel de prijs van producten benadrukken, het gaat om de prijs-kwalitieit verhouding, en hierin maakt de ecologische component (in beperkte mate) ook deel van uit. Voor een volledige ‘Life Cycle Analysis’ heeft de organisatie evenwel niet de middelen. De consumentenorganisatie tracht sinds kort ook te werken rond “corporate social responsibility”.

Els Keytsman stelde dat ons economisch systeem gebaseerd is op groeidwang: de groei wordt uitgedrukt in BNP, een systeem dat alleen maar optelt: verkeersongevallen bv. zouden in dat opzicht goed zijn voor de economie. Bovendien komt de informele economie niet in deze boekhouding voor. Als reactie op de opmerking van Willy Temmerman over het verhogen van de benzineprijs, benadrukte ze dat het vooral ging om het slim gebruiken van de auto, wat in feite al gebeurt bij de keuze van het model (bv. 4x4 of niet?). Eigenlijk betalen we nog veel te weinig voor onze auto in vergelijking met wat deze onze maatschappij kost aan ongevallen, luchtverontreiniging etc. Ze raadde Ivo Mechels ook aan voor de evaluatie van sommige producten contact op te nemen met andere NGO’s zoals Wervel, die uitspraken kunnen doen over de duurzaamheid van sommige voedingsproducten.

Raoul Weiler haalde de vroegere bevindingen van de Club van Rome aan (“Grenzen aan de Groei”) en de Factor 4-theorie die stelt dat het mogelijk is aan onze behoeften te voldoen, terwijl terzelfdertijd de input aan grondstoffen met een factor 4 kan dalen. Hij gelooft wel niet meer in een voluntarische aanpak. In tegenstelling tot vroegere mondiale problemen is er nu bijkomend een enorme tijdsdruk: we moeten ageren. Er zijn gelukkig wel hoopvolle voorbeelden, zoals de “social business enterprise” waar “herverdeling” op de eerste plaats komt, en de “100 $” laptop, die gemaakt wordt in een non-profit organisatie.

Erik Paredis betoogde dat de rationele argumenten (oa. deze die Peter Tom Jones aanhaalde) de bevolking in het algemeen toch niet blijken te overtuigen. Ofwel komt men met andere studies naar voor die het tegendeel moeten bewijzen, ofwel is men wel overtuigd maar past men zijn gedrag dan uiteindelijk toch niet aan. Mogelijke oplossingen zijn daarom om - aan de productie-zijde – aan de prijs te sleutelen, en anderzijds aan consumptie-zijde te zorgen voor het aantrekkelijker maken van duurzame levenswijzes (bv. met het concept van ‘productiviteit van grenzen’) De dagelijkse routines van mensen veranderen is echter geen sinecure. Zogenaamde Push (“wegduwen van een bepaalde situatie”) en Pull (“aantrekkelijk maken van een nieuwe situatie”) maatregelen vanwege de overheid zijn nodig, en hiervoor hoef je niet noodzakelijk 90% van de bevolking achter je te hebben: de overheid neemt dagelijks maatregelen waarover niet iedereen constant geraadpleegd wordt. Wat zorgt er dan voor dat een bepaalde beslissing genomen wordt en een andere (net) niet? Het gaat vaak om politiek macht.

Caroline Jonckheere ging akkoord met de beperkte vrijheid van de consument, die sterk beïnvloed wordt door reclame en marketing. Ze zag ook een prioriteitsprobleem bij politici die vaak (enkel) bezig zijn met een mogelijke herverkiezing op korte termijn.

De debatten lopen nog tot en met maandag 24 juli, telkens van 14u-18u, in het François Laurentinstituut, Onderstraat 10, Gent. Het programma is te vinden op de website van Attac Vlaanderen.