De laatste jaren blonken de NAVO-tops uit in het omzeilen van pijnpunten en het uitstellen van discussies. Tegelijk zat iedereen te wachten op het einde van het Bush-tijdperk om gevoelige vragen aan te pakken. Op de top van Straatsburg wordt de discussie weer geopend. De volgende twee jaar wordt de richting vastgelegd die de NAVO uitgaat. Het is cruciaal om nu van ons te laten horen en onze regeringen ertoe te bewegen op de rem te gaan staan. Wat staat er op het spel?

Afghanistan

In Straatsburg zet de NAVO zichzelf in de bloemetjes: er wordt geklonken op de zestigste verjaardag en op de herintrede van Frankrijk in de militaire structuur van het bondgenootschap.

Er is nochtans weinig reden tot feestvreugde. Onvermijdelijk staat in Straatsburg de oorlog in Afghanistan prominent op de agenda. Meer dan zeven jaar na het begin van de oorlog zijn grote delen van het land opnieuw onder controle van de Taliban. De Afghaanse politiemacht en het leger staan nog lang niet op eigen poten.

In september 2009 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen gepland. Dat wordt een test voor president Karzai, die na vijf jaar aan de macht nog steeds volledig van het westen afhankelijk is en op weinig sympathie kan rekenen.

President Obama heeft aangekondigd dat de VS tegen volgende zomer 20.000 tot 30.000 extra manschappen willen sturen om het verzet van de Taliban te breken. De druk op de NAVO-partners om mee de lasten te delen en meer soldaten te leveren blijft hoog. De Franse regering, met 2600 soldaten de vierde grootste partner, heeft alvast gezegd dat ze niet van plan is nog meer troepen te sturen.

Uitbreiding

Ook de relaties met Rusland staan op de agenda, met de daaraan verbonden uitbreidingsdiscussie. Aan Georgië en Oekraïne werd lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld. De VS onder leiding van Bush wilden hen er zo snel mogelijk bij, en ook de nieuwe Amerikaanse regering lijkt daarmee te willen doorzetten. Duitsland en Frankrijk zijn er niet voor te vinden.

Met de oorlog tussen Georgië en Rusland van afgelopen zomer nog vers in het geheugen neemt het enthousiasme voor een snelle toetreding van Georgië verder af. Officieel mochten Georgië en Oekraïne nog niet toetreden tot het Membership Action Plan – de normale procedure voor een kandidaat-lid – maar in de praktijk maakt dat niet zo veel verschil. De relaties tussen de NAVO en de twee kandidaat-lidstaten worden verder aangehaald binnen de NATO-Ukraine en NATO-Georgia Commissions. Officieel lidmaatschap wordt daarmee wat uitgesteld, terwijl de voorbereidingen op toetreding gewoon doorgaan. Of hoe je, door met etiketten te schuiven, een moeilijke discussie omzeilt.

Op de NAVO-top in Boekarest werden Albanië en Kroatië uitgenodigd om lid te worden, in Straatsburg worden ze als 27ste en 28ste lid verwelkomd. Macedonische stappen naar lidmaatschap lopen nog steeds vast op het Griekse veto.

Missile Defence

De Europese landen hebben zich bij de installatie van onderdelen van het Amerikaanse rakettenschild in Europa neergelegd. De VS maakten daarover bilaterale afspraken met Polen en Tsjechië.

Intussen werden vijf voorstellen uitgewerkt over hoe het Amerikaanse rakettenschild in de bestaande NAVO-raketafweer kan passen en hoe een eigen aanvullend antiraketsysteem er zou kunnen uitzien. De voorstellen werden bekeken op de NAVO-top in Krakov, op de top van Straatsburg worden beslissingen verwacht.

Veel Europese landen zijn tegen een rakettenschild gekant, omwille van de gevolgen voor de relatie met Rusland. Ze staan sowieso sceptisch tegenover het nut en de technische haalbaarheid ervan. Voor de nieuwe Oost-Europese lidstaten ligt dat anders. Zij voelen de hete adem van de Russische Beer in hun nek en zoeken garanties voor hun veiligheid bij de NAVO.

Obama heeft voorlopig nog geen standpunt ingenomen, maar heeft zich nooit erg enthousiast getoond. De nieuwe regering wil de verdere uitbouw van het rakettenschild laten afhangen van de technische haalbaarheid en de kostprijs. Het Congress staat financieel op de rem en stond veel minder geld toe voor de infrastructuur in Tsjechië en Polen dan door de Bush-administratie was gevraagd.

Het project zonder meer schrappen is in het huidige politieke klimaat voor Obama geen optie. Vermoedelijk worden de plannen op de lange baan geschoven. Als dat gebeurt, heeft het weinig zin om een aanvullend NAVO-systeem te bouwen. Vraag is of er iemand zijn nek zal durven uitsteken om tot die conclusie te komen.

Energieveiligheid

Het gasdispuut tussen Rusland en Oekraïne heeft het thema energiezekerheid hoger op de agenda geplaatst. NAVO-lidstaten zijn steeds afhankelijker van geïmporteerde energie. De NAVO ziet een aantal mogelijke functies voor zich weggelegd, waaronder het militair beschermen van toevoerinfrastructuur: olieterminals, pijpleidingen, tankers, raffinaderijen,...

Hier en daar wordt zelfs gepleit om de manipulatie van energietoevoer te beschouwen als een aanval, een situatie waarin artikel 5 van het NAVO-verdrag kan worden ingeroepen. De concrete stappen die de NAVO moet zetten bleven tot nu toe echter vaag. Op de top in Straatsburg zou een plan moeten voorliggen.

Nieuw Strategisch Concept

Intussen is iedereen het er over eens dat de NAVO een nieuw Strategisch Concept nodig heeft. Met een nieuwe president in de VS en met Frankrijk opnieuw aan boord is de tijd rijp om de krijtlijnen van de nieuwe NAVO vast te leggen. In Straatsburg legt Jaap De Hoop-Scheffer een “Declaration on Alliance Security” voor, die het kader beschrijft waarbinnen aan een nieuw Strategisch Concept zal worden gewerkt.

Centraal in de toekomstdiscussie staat de rol van de NAVO. Moet de NAVO een globale militaire speler worden, een 'global security provider' – met missies als die in Afghanistan? Of moet ze terug naar haar kerntaak: de collectieve verdediging van het grondgebied?

Belgische houding

En onze Belgische regering? Die staat er bij en kijkt er naar. Met De Crem op Defensie en een verhoogde inzet in Afghanistan is ons imago binnen de NAVO 'hersteld'.

Wat betreft de kernwapens houden onze ministers zich op de vlakte. In november engageerde de Noorse minister van Buitenlandse Zaken zich om de discussie over de tactische kernwapens op de agenda te zetten. Begin januari braken in Duitsland voormalige staatshoofden en ministers van zowel liberale, sociaaldemocratische als christendemocratische partijen een lans voor nucleaire ontwapening. Ze drongen expliciet aan op de terugtrekking van de NAVO-kernwapens uit Duitsland. Nu er opnieuw ruimte is om de discussie over de kernwapenstrategie te voeren, laten onze ministers het echter afweten.

NATO GAME OVER

De campagne NATO GAME OVER van Vredesactie grijpt opnieuw in. Een militaire alliantie die wereldwijd optreedt, die kernwapens bezit en bereid is ze als eerste te gebruiken, is een gevaar voor de wereldvrede.

Wil je weten wat op onze actie-agenda staat? Surf naar www.vredesactie.be