leogargouille05 februari 2009 – 09:38

Hij verontschuldigt zich wanneer we elkaar de hand schudden in de lobby van het Crowne Plaza Hotel. We zullen het interview moeten inkorten, omdat hij straks een afspraak heeft met de Braziliaanse president Lula. Als blijk van spijt schenkt hij een exemplaar van zijn allernieuwste boek: “Le Krach Parfait”, dat in januari 2009 ter perse ging. Om onze korstbare tijd niet te verkwisten, steek ik meteen van wal.

In de Financial Times schreef een journalist: “Waarom heeft niemand de crisis zien aankomen?” Zijn antwoord daarop was: “Omdat we niet luisteren naar voorspellingen die we niet graag horen.”
RAMONET: “Precies, dat is een uitstekende omschrijving. Je weet dat we op het WSF al heel lang zeggen dat het kapitalisme in zijn huidige ultraliberale gedaante enkel op een catastrophe kan uitdraaien. Alle ingrediënten voor een crisis waren aanwezig, die journalist heeft gelijk. Er waren genoeg waarschuwingen, soms van de speculanten zelf. Zelfs George Soros, die niet bepaald een marxistische revolutionair is, waarschuwde dat die ongelimiteerde speculatie en onverantwoorde deregulering tot crisis zou leiden. Wel, nu is het zover.”

Attac is trouwens ontstaan als antwoord op die ongelimiteerde speculatie toen de Thaise bath kelderde in 1997.
RAMONET: “Inderdaad. Ik heb de oprichting in 1997 voorgesteld en een jaar daarna is Attac ontstaan. Zolang zijn we al bezig rond irrationele speculatie.”

Het Wereld Forum voor Alternatieven heeft in november in Caracas geformuleerd dat deze crisis geen kapitalistische oplossingen heeft. Gaat u daarmee akkoord?
RAMONET: “Vandaag is iedereen het erover eens dat we zo niet verder kunnen, zelfs meneer Sarkozy, mevrouw Merkel en meneer Brown. Maar hun voorstellen gaan niet verder dan een oplapbeurt van het huidige kapitalisme: klassieke maatregelen die hooguit tijdelijke oplossingen opleveren. Als antwoord op de dotcom-crisis die in 2001 uitbrak heeft men de waarde van het geld doen dalen en gemakkelijk kredieten verstrekt om de comsumptie op te gekrikken. Dat heeft een enorme luchtbel gecreëerd. Vandaag zoekt men heil in dezelfde oplossingen, wetende dat het werkt niet.”

De oplossing leidt tot een nieuwe crisis?
RAMONET: “Als de maatregelen toch zouden werken, zullen ze op termijn opnieuw een luchtbel creëren. Vandaag wordt er enorm gespeculeerd op groene energie, zoals vroeger op de internetmarkt. Misschien wordt dat wel de volgende luchtbel die zal uiteenspatten. Om dat te voorkomen, is het niet voldoende om het kapitalisme aan te passen, maar moeten we een nieuwe economie uitbouwen. Dat doe je niet binnen een G8 of een G20, maar met een G192. En de overheden moeten de sociale bewegingen daarbij betrekken. Daarvoor pleit ik in mijn boek.”

Kunnen we dit onleefbaar systeem omkeren zolang 'La pensée unique' - dat ons ervan overtuigt dat er geen andere weg mogelijk is - blijft bestaan?
RAMONET: “Dat denk ik niet. Er zal niets veranderen zolang men gelooft dat het huidige kapitalisme zonder de minste vorm van ethiek aanvaardbaar is. Ons systeem dat geen grenzen stelt aan ongelijkheid en aan speculatie, dat de staat en de maatschappij uitsluit, zal volgens mij nooit werken. Dat bewijst de huidige crisis, die de ergste crisis is uit de geschiedenis van het kapitalisme.”

Was de Wall Street Crash in 1929 niet erger dan wat we vandaag meemaken?
RAMONET: “De huidige crisis is minstens even erg. In 1929 was er geen sprake van een energiecrisis, een klimaatcrisis of een voedselcrisis. Volgens experts van de EU zal de crisis tot 2012 duren, maar ik vrees dat het veel langer zal duren.”

Om een nieuw sociaal economisch project te lanceren, heb je ook media nodig die buiten het huidig denkkader durven kijken. Maar dat doet de mainstream media niet.
RAMOMET: “De media is een tussenschakel tussen de samenleving en de krachten die de samenleving sturen. Als die tussenschakel scheef zit, raakt de samenleving gedesoriënteerd. Het discours van de dominante media is er niet om het bewustzijn van de mensen aan te wakkeren, maar om de mensen vertrouwen te geven in de huidige gang van zaken. De manier waarop de heersende media de samenleving manipuleert is een vorm van sociale controle.”

Misschien dat daarom steeds meer mensen afhaken en hun informatie elders halen.
RAMONET: “De mediacrisis is een feit. Dat komt door de opkomst van internet en alternatieve media, waarvan Indymedia één van de meeste representatieve is. Er zijn nieuwe manieren bijgekomen om zich uit te drukken zoals fora, blogs en vrije media. En in landen waar de meerderheid geen toegang heeft tot het internet zijn gemeenschapsradio's in zwang. En nu, met de economische crisis, heeft de media er een probleem bij, omdat de inkomsten van publiciteit afnemen. Aangezien de dominante media leven van de publiciteit, zijn ze enorm verzwakt. Daarom denk ik dat er zich nu een buitenkans aandient om vooruitgang te maken op vlak van media. ”

Opent de economische crisis ook deuren voor een nieuw economisch project?
RAMONET: “De crisis is een drama vanwege het sociale leed, maar het tegelijk is het een een kans om veranderingen door te voeren die we niet mogen laten voorbijgaan. Zo een gelegenheid zal zich niet snel meer aandienen. Het systeem is zijn zelfvertrouwen kwijt. Kijk maar naar de onrust die in Davos heerst. Daar worden maatregelen besproken die wij al lang eisen, zoals nationalisering van banken en het veroordelen van belastingsparadijzen. Het Forum moet de gelegenheid aanwenden om een nieuw programma uit te werken. We hebben nood aan een anti-Washington Consensus die de economie op een andere manier organiseert, zodat in de behoeften van alle mensen wordt voorzien, het algemeen belang primeert, publieke diensten worden hersteld en de ecologische crisis wordt aanpakt. Dat zijn geen dromen, die dingen zijn allemaal haalbaar.”

Maar het WSF wil niet meer zijn dan een open debatruimte.
RAMONET: “Er zijn twee strekkingen: de strekking van de sociale bewegingen enerzijds en de westerse ngo's anderzijds. De ngo's willen dat het Forum een salon is waar ze kunnen vertellen wat ze allemaal doen om het regenwoud te beschermen en de armoede te bestrijden in de wereld. Ik wil dat niet bekritiseren, want dat is zeer eervol. Maar aan de andere kant heb je de sociale bewegingen die een dagelijkse strijd leveren voor watervoorziening, huisvesting, landhervorming, gezondheidszorg en ondewijs. Zij voelen de rechtstreekse gevolgen van het neoliberalisme en willen dat het Forum een politiek instrument wordt. Zolang die verdeeldheid er is, zal er geen schot in de zaak komen. De diversiteit is een rijkdom van het Forum, maar er is nood aan meer oriëntatie. Daarom hebben de sociale bewegingen de progressieve presidenten uitgenodigd naar Belém. Voor hen is het belangrijk om banden te smeden met progressieve partijen. Maar de ngo's blijven sceptisch en denken dat ze gemanipuleerd zullen worden. Aanvankelijk waren politici en presidenten niet welkom op het Forum, omdat het allemaal neoliberalen waren. Maar dat is met Lula, Chávez, Morales, Correa en Lugo veranderd.”

De Latijns-Amerikaanse integratie is een veel socialer project dan het de Europese Unie. Komt dat omdat de bewegingen in Europa zo zwak zijn?
RAMONET: “De sociale bewegingen in Europa hebben niet zoveel geleden als in Latijns-Amerika. Hier had je eerst de dictaturen en vervolgens het neoliberalisme dat werkelijk álles verwoest heeft. Alle presidenten die naar Belém gekomen zijn, werden door sociale bewegingen aan de macht gebracht, niet door een partij. In Venezuela zijn er twee grote partijen, maar Chávez heeft gewonnen. In Paraguay heeft Lugo zestig jaar alleenheerschappij van één partij doorbroken, dankzij de steun van de sociale bewegingen. Hetzelfde geld voor Correa die door de inheemsen verkozen werd. Dat is een interessant fenomeen dat in Europa niet denkbaar is. In Latijns-Amerika is de integratie de wil van de bevolking, in Europa is het een gevolg van technocratie. Toch is het goed dat het bestaat, want we hebben al te veel oorlogen gehad in Europa.”

In Brazië verliest Lula de steun van de sociale bewegingen, omdat hij de beloofde landhervorming niet uitvoert.
RAMONET: “Lula is de allereerste proletarische president van Brazilië. Hij is de oprichter van de grootste vakbond van het land - de CUT - en van de Arbeiderspartij - de PT. Lula heeft veel betekend voor de sociale bewegingen en zij erkennen dat, ondanks hun kritiek. Maar Lula heeft nooit een meerderheid gehad in het congres, hij heeft altijd compromissen moeten sluiten en binnen die compromissen heeft hij de landhervorming niet kunnen doorvoeren. Daarom krijgt hij veel kritiek van de MST (landloze boeren, nvdr), die met 1,5 miljoen leden de grootste beweging is van de wereld. Lula wordt ook bekritiseerd omdat hij genetisch gemanipuleerde gewassen en de agrobrandstoffen toelaat. Maar toch is Lula de beste president uit de Braziliaanse geschiedenis. Kijk eens wat hij allemaal gerealiseerd heeft op vlak van gezondheid, alfabetisering en hongerbestrijding. Lula is links, het zit in zijn genen, daarom vind ik het positief dat hij met de andere progressieve presidenten van Latijns-Amerika samenkomt op het WSF.”

Dit jaar viert het 'altermondialisme' zijn tiende verjaardag. Wat heeft de beweging allemaal verwezenlijkt?
RAMONET: “Alles is begonnen met de protesten in Seattle, waar wij met Attack ook aan deelnamen. Seattle was een reactie van sociale bewegingen tegen de onzichtbaren instituten die de economie manipuleren. Nog niemand had in die tijd al van de WHO gehoord. Vervolgens organiseerden we het WSF. De slogan “Een andere wereld is mogelijk” was mijn voorstel. We konden alleen maar hopen dat mensen van Europa, Afrika, India en Latijns-Amerika naar Porto Alegre zouden komen. We waren daar bang voor, want we hadden niet de middelen om mensen uit te nodigen. En kijk nu, tien jaar later heb je al die linkse presidenten die naar het Forum komen.”

Zouden die progressieve Latijns-Amerikaanse presidenten niet aan de macht gekomen zijn zonder het WSF?
RAMONET: “Het zou niet hetzelfde geweest zijn, want de sociale bewegingen zijn naar hier gekomen om te leren. Zo hebben ze zelfvertrouwen gekregen voor hun strijd. Morales is hier nog geweest toen hij nog een gewone vakbondsman was. Correa is naar hier gekomen om een conferentie over economie bij te wonen. Zelfs Cuba is hier inspiratie komen opdoen voor de nieuwe generatie. Dus het Forum heeft in Latijns-Amerika veel bijgebracht. En bovendien heeft het Forum de crisis en het ineenstorten van het systeem dat momenteel aan de gang is, aangekondigd.”

Oorspronkelijk zou dit Forum in het teken staan van de inheemse volkeren van het Amazonewoud, maar dat wordt overschaduwd door de crisis. Is dat niet jammer?
RAMONET: “Dat is niet jammer, want het behoud van inheemse beschavingen zal geïntegreerd worden in de debatten over de crisis als fundamenteel voor ons voortbestaan. Wij rijke landen zijn bezig met de totale vernieteging van de planeet en zij zijn de beschermers van de biodiversiteit die bedreigd worden door de ongebreidelde exploitatie die het neoliberalisme typeert. Het WSF moet zich bezinnen over inheemse culturen en het behoud van het regenwoud, maar binnen het groter kader van klimaatsverandering, energieverandering en de systeemcrisis.”