christophe14 juni 2008 – 01:05

Alle regeringspartijen en de twee grootste oppositiepartijen voerden enthousiast campagne voor de ja-stem, maar het mocht niet baten. In 37 van de 43 kiesdistricten waren de ja-stemmer in de minderheid. En dat in een land dat relatief weinig echte eurosceptici telt. In de ranglijst van Europalievende landen staat Ierland derde op gelijke hoogte met België en na Luxemburg en ... Nederland, het land dat drie jaar geleden samen met Frankrijk de Europese grondwet in een referendum naar de prullenmand verwees.

Die verfrommelde grondwet werd al snel weer heropgevist en herschreven tot een onleesbaar verdrag van 287 pagina's, 356 wijzigingen van vroegere verdragen, 12 protocolen, 65 verklaringen en één annex. Verschillende Europese toppolitici haastten zich om te benadrukken dat de essentie van de grondwet overeind bleef. Maar omdat het ding nu een andere naam had, moest er niet meer over gestemd worden. Of toch niet in referenda. Het Verdrag van Lissabon zoals de herschreven grondwet ondertussen heet werd tot nu toe al door 18 van de 27 lidstaten geratificeerd zonder de bevolking te consulteren. De Franse president en ervaringsdeskundige Nicolas Sarkozy had zijn collega's gewaarschuwd: “Il n’y aura pas de traité si un référendum a lieu en France, qui serait suivi par un référendum au Royaume-Uni. La même chose se produirait dans tous les Etats membres si un référendum y était organisé.”

Maar dat was dan buiten de Ierse grondwet gerekend. De Ieren konden het grondwettelijk niet maken om geen referendum te organiseren. En dus is ook het Verdrag van Lissabon juridisch en politiek dood, zoals Le Monde Diplomatique schrijft in een eerste reactie. Bernard Cassen schreef het eind vorig jaar al in diezelfde krant: blijkbaar kan de Europese constructie enkel vooruitgaan buiten het weten om van de bevolking. Zo geschiedde het in België. Het Verdrag van Lissabon werd hier in sneltreinvaart door kamer en senaar gejaagd. Het (makke) debat en de stemming in de kamer op 9 en 10 april waren 's anderendaags niet eens terug te vinden in de kranten.

De reacties op het Ierse nee zijn dubbel. Een reeks politici riep de resterende lidstaten meteen op om onverstoord verder te gaan met de ratificatie. Hier en daar klinkt weer de verontwaardiging over de stem van het volk. Opbergen die referenda, schrijft de Antwerpse politicoloog Tom Sauer in De Standaard. “Meer schapen dan burgers”, “die verdomde Ieren”, “Stank voor dank”, “asociaal stemgedrag”, “frustratie”, zo gaat Sauer nog een tijdje door. Er zijn deze keer – en anders dan drie jaar geleden – ook meteen andere stemmen.

“For far too long, Europe has paid too little attention to the expectations and rights of workers and others who feel threatened by globalisation and the pace of change. This message from Ireland, as from France and the Netherlands earlier, must this time be acted on urgently.” De woorden zijn van John Monks, de secretaris-generaal van de Europese vakbondskoepel EVV. Hij zal wel gezien hebben dat zelfs de grootste vakbond van het land, Siptu, het Europees Verdrag niet wou steunen.

In de komende weken en maanden zal moeten blijken of ook de Europese toppolitici oren hebben naar deze noodkreet. Volgende week vindt in Brussel alvast een Europese top plaats.