(Foto Jocelyn Gautama)

Worden de Maori's in Nieuw-Zeeland nog steeds gediscrimineerd?
"Eerste en vooral: de terminologie 'Maori' is niet inheems. 'Maori' is een etiket dat ons is opgeplakt door het koloniale systeem om alle oorspronkelijke bewoners in één categorie te steken. Eigenlijk zijn er veel verschillende bevolkingsgroepen, met verschillende geschiedenissen en een gelijkaardige maar uit verschillende dialecten bestaande taal. Ik behoor tot het Tuhoe volk."

"De discriminaties zijn afgeschaft, maar het koloniale systeem dicteert nog steeds wie en wat wij moeten zijn. Ze zeggen dat we gelijke kansen hebben, maar het hele systeem is afgestemd op hùn taal, hùn wetten, hùn cultuur. Wij moeten ons aanpassen. Ze komen ons niet eens tegemoet ergens in het midden. We hebben alle rechten, waar klagen we nog over? Het is een heel subtiel systeem en dat is wat het zo sterk maakt."

"Het is alsof ik jouw auto afpak en vervolgens zeg: 'hier heb je hem terug, maar zonder wielen en zonder motor. Maar wacht, we zullen je wat geld geven ter compensatie, dan kan je de wielen en de motor terugkopen.' Dat doe je dus, maar dan blijkt dat ze je de eigendomspapieren niet willen geven... Ze blijven altijd controle uitoefenen."

U beschouwt uw strijd als een anti-koloniale strijd?
"Ja, ook al is de situatie bij ons natuurlijk veel subtieler dan bijvoorbeeld in Irak of Aghanistan, waar het conflict tussen bezetters en bevolking heel duidelijk is. De Oorlog tegen het Terrorisme, met haar anti-terrorismewetten, breidt dit systeem van rechteloosheid nu uit tot de hele planeet. De gevestigde machten krijgen het recht om je te ontvoeren, zonder reden gevangen te houden,... Het is beangstigend hoe ons sinds 11 september steeds meer rechten worden afgepakt. Daarover gaat ons toneelstuk Tempest."

U hebt dat in 2007 zelf ondervonden... Wat is er gebeurd?
"De politie geloofde dat ze iets op het spoor was... Ze dachten dat ik, Tame Iti, samen met een heleboel anderen een soort terroristische beweging uit de grond aan het stampen was. We zijn met 18 mensen een maand lang opgesloten in de gevangenis, tot de openbare aanklager bekend maakte dat er onvoldoende bewijzen waren om ons van terrorisme te beschuldigen. Nu worden we enkel vervolgd voor verboden wapenbezit. Ze hebben aan het onderzoek 8 miljoen dollar besteed."

"We vinden het absurd dat wij van terrorisme worden verdacht omdat we zogenaamde trainingskampen hebben op onze eigen grond, binnen onze eigen gemeenschap. Wij zijn toch niet binnengedrongen in iemand anders' land of huis om er aanslagen of zo te gaan beramen of kampen te bouwen? Voor onze Tuhoe gemeenschap zijn het natuurlijk de raids van de politie die terroristisch zijn."

"Het positieve aan de raid van 15 oktober 2007 is wel dat dat politieoptreden onze strijd in de schijnwerpers heeft geplaatst. Hun misbruik van de terrorismewetgeving om het Tuhoe volk aan te pakken is een internationaal thema geworden. Waarom ze ons viseerden? De gevestigde macht is paranoïa. De Tuhoe zijn een van de weinige stammen met zeer duidelijke doelstellingen. Ze zijn bang te moeten toegeven dat het het koloniale systeem is dat een misdaad heeft begaan op onze grond, en niet omgekeerd.

(Foto Jocelyn Gautama)

Wat willen jullie eigenlijk?
"Soevereiniteit. We willen de erkenning van onze Tuhoe cultuur. We willen dezelfde rechten als iedereen. Een eigen territiorium, onder andere. Eigenlijk is het Verenigd Koninkrijk een goed voorbeeld. Je hebt Whales, Schotland, Engeland,... De verschillende volkeren hebben een terriotoriale erkenning van hun culturele eigenheid."

"Elke cultuur is anders. Stel je voor dat de Meeuw tegen de Kraai zou zeggen dat hij vanaf nu alleen nog de taal van de Meeuwen mag spreken. Dat zouden we toch een vreemde gang van zaken vinden? Dat is precies wat in Nieuw-Zeeland gebeurt. Het is een aantasting van mijn fundamentele rechten, want mijn taal en mijn cultuur is net wat mij definiëert. Voor ons is vrijheid niet langer een slaaf zijn van iemand anders' cultuur. Je wil toch geen slaaf zijn? Ook jij zou toch in verzet komen als je taal werd onderdrukt? Vanals je land bezet wordt, kom je in verzet - dat is zo in elke koloniale situatie."

Was het de eerste keer dat je als Tuhoe-activist in aanraking kwam met de politie?
"Nee. Ik ben 56. In de jaren zestig en zeventig al had ik problemen met de politie omdat ik deel uitmaakte van de bewegingen tegen Apartheid en tegen de oorlog in Vietnam. In die tijd werd het ANC van Nelson Mandela gezien als een guerillabeweging - wat nu een 'terroristische' beweging zou heten. Voor mij gingen het verzet tegen Apartheid en onze eigen strijd hand in hand. Apartheid ging ook over het ontzeggen van fundamentele mensenrechten aan de zwarte bevolking. De regering van Nieuw-Zeeland steunde het Apartheidsregime..."

"Maar mijn persoonlijke betrokkenheid bij de Tahoe strijd begon al eerder. Ik was 8. De schooldirecteur zei dat we alleen maar Engels mochten spreken op school. Hij zei: 'Als je blijft Maori spreken in onze scholen,' - "ònze" scholen, zei hij, alsof die niet op Maori-land waren gebouwd... - 'dan wordt je gestraft. Je mag kiezen: ofwel honderd keer schrijven "ik zal nooit meer Maori spreken op school" ofwel paarden- en hondenstront oprapen'. Ik ben er zeker van dat wanneer ze je in jouw land kwamen vertellen dat de taal vanaf vandaag Pools is, jij ook zou zeggen: 'loop naar de maan'."

Kan je iets zeggen over de geschiedenis van het Tuhoe verzet?
"Het koloniale systeem aanvaarden is aanvaarden een slaaf te zijn van een vreemde cultuur. Tegen die slavenmentaliteit heeft het Tuhoe volk zich steeds verzet, vanaf de invasie. Onze cultuur is nooit verdwenen. We hebben steeds geprobeerd te blijven wat we al duizenden jaren zijn. Maar dat verzet, onze cultuur, zat jarenlang verstopt in de 'bush'. Daar hadden we vrij spel, de kolonisten waren enkel geïnteresseerd in goede landbouwgrond. Nu treden we er terug mee naar buiten. In 1975 was er een eerste gigantische betoging voor land, met 40.000 mensen. Dat was ongezien."

"Een belangrijke dag van actie is ook de jaarlijkse Waitangi Day, de nationale feestdag. Het woord 'Waitingi' verwijst naar het zogenaamde Verdrag van Waitangi uit 1840, waarbij de Maori-volkeren een akkoord zouden hebben gelsoten met de Britse Kroon. Het is een illegaal, vervalst document. Wij hebben dat verdrag nooit getekend. Vandaar onze acties."

U staat nu wereldwijd op de planken in een theaterstuk van Lemi Ponifasio, Tempest II. Is kunst ook een vorm van verzet, van strijd?
"Meedoen aan Tempest is voor mij een nieuwe manier om uit te beelden hoe het koloniale systeem ons onze fundamentele mensenrechten ontzegt. Er zijn vele manieren om een boodschap tot uitrukking te brengen, en kunst is er één van. Denk maar aan het succes van Bob Marley. De taal van het theater is een internationale taal. Het is voor ons van groot belang dat onze boodschap internationaal gehoord wordt, want we hebben een sterke solidariteitsbeweging nodig. Tempest laat ons toe om het verhaal van het Tuhoe volk te vertellen aan een breed publiek."

Maar hoe vertel je dat via een stuk van Shakespeare?
"Daarvoor zal je naar het toneelstuk moeten komen kijken..."

Tempest II is te zien in de KVS van 15 t.e.m. 17 mei, in het kader van het Kunstenfestivaldesarts. Info: www.kfda.be