Nadia Fadil, Sarah Bracke en Meryem Kanmaz15 november 2005 – 10:51

Het toeval wil dat net geen drie jaar geleden iets gelijkaardigs gebeurde in ons ‘rustig’ koninkrijkje. Herinnert u zich die zogenaamde rellen in Borgerhout (die meer op een vreedzame betoging leken vergeleken met wat de gebeurtenissen in Parijs), volgend op de racistische moord van de leerkracht Mohamed Achrak? Toen vonden de politieke verantwoordelijken het ook nodig om snel hun tanden te laten zien: er werd gewaarschuwd dat er geen ‘no-go zones’ zouden worden geduld en men overwoog zelfs om de ‘de wet te veranderen’ indien de toenmalige geïdentificeerde oproerkraaiers – de AEL – niet buiten de wet kon worden gesteld. Enkele dagen later werd Dyab Abou Jahjah gearresteerd, om vervolgens een aantal dagen later vrij te komen, bij gebrek aan bewijzen.

Het grenst dan ook aan het surrealistische om drie jaar later diezelfde beleidsverantwoordelijken en opiniemakers de ‘provocerende’ uitspraken van Sarkozy te horen veroordelen. De Belgische politici lijken het roerend eens te zijn in hun verklaringen dat het hier niet zo’n vaart zal lopen, en dat de Franse regering zich nu wel erg hard opstelt. Dit, terwijl velen er drie jaar geleden geen graten in zagen om het principe van de ‘scheiding der machten’ met de voeten te treden. Op dit vlak
heeft Frankrijk dus geen lessen te krijgen, zeker niet van buurlanden als België.

De repressie die vandaag landen als Frankrijk en België kenmerkt is symptomatisch voor een politieke verschuiving die in heel West-Europa
al een aantal jaren bezig is. Onder de slogan ‘het failliet van het multiculturalisme’ grijpt een onaanvaardbare schending van elementaire politieke en economische mensenrechten plaats. De realiteit is dat men
tot nu toe op geen enkele manier een politiek antwoord kan of wil bieden aan de veelzijdige en moeilijke problemen waarmee de West-Europese staten worden geconfronteerd: economische crisis, gebrek aan jobs, ontmanteling van de welvaartsstaat, veranderende samenstelling van de bevolking… De gemakkelijkste oplossing tot dusver was alle ‘zonden van Israël’ op de ‘rug van de migranten’ te schuiven. Het feit dat armoede om en bij de 15% grenst in Vlaanderen, er een structurele werkloosheid is waarvan de migranten(jongeren) de eerste slachtoffers zijn, er sprake blijft van een de torenhoge schooluitval,… dit alles versterkt door de zichtbare en onzichtbare discriminatie in de verschillende maatschappelijke sectoren, leidt niet tot een doordachte structurele aanpak waar dergelijke wantoestanden om smeken. Men bleef tot dusver zweren bij de toverformule ‘integratie’: als ‘zij’ de taal leren en zich koest houden zal het allemaal wel goed komen... Maar hoe vaak moet men nog blijven herhalen dat het hier niet om een ‘gebrek aan integratie’ gaat, dat die jongeren die vandaag op straat komen de taal beheersen (ze zijn hun ‘moedertaal’ vaak zelfs ontleerd!), en perfect op de hoogte zijn van hoe de vork in de steel zit. Het gaat hier om armoede, sociale uitsluiting, discriminatie, onevenredige machtsverhoudingen, gesloten politieke kanalen en dit allemaal doordrongen van een neokoloniale en racistische ondertoon die deze jongeren als de ‘eeuwige andere’ blijft bestempelen.

Een opiniemaker in de Franse krant ‘Le Monde’ opperde dat het protest weleens het begin van een ‘mei 68’ van de banlieues zou kunnen zijn.
Hoe graag we hem ook gelijk hadden willen geven, toch moeten we vaststellen dat dit niet het geval is, en dit wijten we vooral aan het gebrek aan solidariteit met het protest van de jongeren. Of het nu over politici, opiniemakers, onderzoekers, vakbonden, middenveldorganisaties… gaat, slechts weinigen zagen in de gebeurtenissen van Frankrijk een legitiem politiek protest. De algemene teneur was een van veroordeling van het ‘geweld’ in Frankrijk en distantiëring van de ‘oproerkraaiers’. De frustratie was legitiem, zo werd gezegd, maar dit soort protest zou ‘nergens’ toe leiden. Deze frustraties moeten politiek worden georganiseerd, zo luidt het advies van links. Hierbij vergeet men al te graag dat het politiek georganiseerde protest in het verleden ook systematisch door repressie of misprijzen werd afgeketst; zoals de criminalisering en marginalisering van de Franse “Mouvement de l'Immigration et des Banlieues” (MIB), of van de AEL in ons land, aantoont.

Wanneer gaat men eens lessen trekken uit de geschiedenis? De rellen die we zonet meemaakten zijn niet de eerste in hun genre, noch voor
Frankrijk, noch voor de rest van Europa. Maar keer op keer moet men vaststellen dat ze op repressie (door rechts) en diezelfde paternalistische afkeuring (door links) worden onthaald. Het lijkt alsof enkel het sociale protest dat de geschiedenisboeken haalde of in films zoals ‘La Haine’ verbeeld wordt, de goedkeuring van links kan dragen.

Ook in mei 68 kwam het tot confrontaties tussen de ordediensten en de jongeren. Het fundamentele verschil tussen vandaag en mei 68 is dat de toenmalige ‘oproerkraaiers’ op een ondubbelzinnige solidariteit konden rekenen van andere politieke groepen en intellectuelen. Maar ja, een bonte mengeling van witte universiteitsstudenten en arbeiders is iets
anders dan (migranten)‘uitschot’ uit de banlieues…

Wat er de afgelopen weken in Frankrijk is gebeurd is geen alleenstaand geval, noch in de geschiedenis, noch voor West-Europa. Het maakt deel uit van de vele pogingen om een politiek protest te bieden wanneer alle andere kanalen ontoereikend en gesloten zijn. En in de mate dat de andere kanalen potdicht blijken te zitten, worden deze protesten steeds grimmiger en door machteloze woede gekenmerkt. Dat dergelijke protesten – of het nu om Clichy of Borgerhout, Creil of Bradford gaat – telkens weer op niets meer dan repressie en misprijzen worden onthaald, is een zeer bittere pil om te slikken. Men ziet nu al wie hier de zwaarste prijs voor betaalt: de jongeren zelf. En dan nog, wat kan je verliezen als je niets meer te verliezen hebt?

Nadia Fadil, Sarah Bracke en Meryem Kanmaz

(De auteurs zijn als onderzoekers respectievelijk verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven, Universiteit Utrecht en Universiteit Gent)