Breekt er een oorlog uit in Zuid-Amerika? Die vraag krijg ik dezer dagen vaak te horen en verdient een antwoord op deze blog. Ik geef u snel een kort antwoord mee, zodat u de rest niet eens meer hoeft te lezen aangezien u al gerustgesteld zal zijn: het is zeer onwaarschijnlijk dat het tot een gewapend conflict komt. Al moet ik daar meteen bij zeggen dat je maar nooit weet, want meer dan één betrokkene heeft belang bij een klein oorlogje.

De aanleiding voor het conflict is simpel: Colombia vecht al jaren tegen de FARC, een terreurbeweging in het discours van de enen, een bevrijdingsleger in het discours van de anderen. In al zijn gretigheid is het Colombiaanse leger de grens met Ecuador overgestoken om daar één van de kopstukken van de FARC te vermoorden. Ecuador tilde daar uiteraard zwaar aan, verbrak de diplomatieke relaties met zijn buur en stuurde troepen naar het grensgebied. Iets minder logisch, maar wel zeer voorspelbaar is dat Venezuela – dat al lang overhoop ligt met Colombia – dezelfde acties ondernam. De spanning tussen Colombia aan de ene kant en Ecuador en Venezuela aan de andere kant blijft hoog en het woord ‘oorlog’ is al meer dan eens gevallen. Maar komt het echt zover?

De diplomatieke hoogspanning en de stoerdoenerij met het sturen van troepen komt een aantal betrokkenen niet ongelegen. Neem nu de Ecuadoriaanse president, Rafael Correa. Geen kwaad woord over de man, die zich op korte tijd heeft weten op te werken tot één van de bekwaamste en meest gerespecteerde leiders van Zuid-Amerika en die zich nu terecht boos maakt. Colombia heeft immers genoeg eigen territorium om oorlogje te spelen en hoeft dat niet te doen ‘op een ander’. Toegegeven, Colombia vraagt al jaren dat Ecuador het grensgebied wat beter in de gaten zou houden omdat zich daar inderdaad guerrillagroepen schuilhouden en Ecuador doet niet veel meer dan haar schouders ophalen bij die vraag. Correa voelt zich niet betrokken in dit conflict en vestigt zijn aandacht liever op andere zaken, zoals – en nu zeg ik iets dat in Colombiaanse oren wat gek moet klinken – het bestrijden van de ongelijkheid in Ecuador. In zijn boosheid lijkt de anders zo redelijke Correa het echter hard te spelen en de president heeft dan ook twee redenen om het conflict op zijn minst voor even te laten aanslepen. Ten eerste is Correa druk bezig om een nieuwe Grondwet te schrijven voor zijn land en in de loop van 2008 moet daar een referendum over gehouden worden. De harde houding van Correa levert wat extra populariteit op die hij nadien kan verzilveren in het referendum dat hij allicht een stuk belangrijker vindt dan dit conflict. En ten tweede weet Correa zich verzekerd van de onvoorwaardelijke, militaire steun van Hugo Chavez, zodat het kleine Ecuador onbevreesd even een grote mond kan opzetten tegen het sterkere Colombia.

Hugo Chavez, zichtbaar in zijn nopjes, maakt intussen handig gebruik van de gelegenheid om dit conflict op te blazen. Chavez heeft het al langer aan de stok met de Colombiaanse president Uribe, zijn ideologische tegenpool en de beste vriend die George Bush nog heeft in dit continent. Chavez ziet Uribe als het schoothondje van de Amerikanen en een obstakel voor het geïntegreerde Latijns-Amerika dat hij voor ogen heeft: links en anti-Amerikaans. En dus maakt de Venezolaan er een punt van om elke gelegenheid aan te grijpen om de positie van zijn Colombiaanse ambtsgenoot te ondermijnen. Niet alleen is het een publiek geheim dat Chavez de FARC inderdaad logistiek en/of financieel ondersteunt, maar bovendien is zijn rol in het vrijlatingproces van gijzelaars erop gericht iedereen duidelijk te maken dat niet de FARC, maar wel Uribe de slechterik is in dit verhaal. Het conflict tussen Ecuador en Colombia komt hem goed van pas en hij wurmde er zich dan ook gretig tussen om Uribe nog maar eens publiekelijk te schofferen. Mooi meegenomen is dat hij zich met dit nieuwe rondje Uribe-bashing ook in eigen land populair maakt na het verloren referendum van een aantal maanden geleden. En als ultieme bonus is dit conflict voor Chavez, in zijn hart altijd generaal gebleven, de ideale gelegenheid om aan iedereen te tonen hoe hij het Venezolaanse leger heeft opgewaardeerd tot één van de meest performante in de regio. Het werd wel eens tijd dat al het gloednieuwe legermateriaal dat hij de laatste jaren heeft aangekocht ergens voor gebruik werd.

De Colombiaanse president Uribe heeft zich in zijn dorst naar FARC-bloed wat mispakt aan dit conflict. Alle landen in de regio veroordelen eensgezind de aanval van het Colombiaanse leger en Uribe lijkt nog geïsoleerder te geraken dan hij al was. Maar hij wordt door de Verenigde Staten hard aangespoord om geen toegevingen te doen, noch aan de FARC noch aan het linkse duo Chavez/Correa. De Amerikanen zijn al lang op zoek naar een stok om Chavez mee te slaan en als Uribe de handschoen wil opnemen, zal George Bush allicht de laatste zijn om hem tegen te houden. Baat het niet dan schaadt het niet, moet men in Washington denken, want een oorlog zou de positie van Chavez wel eens kunnen verzwakken, zowel in zijn eigen land als in de regio. De VS – al jarenlang donor van het Colombiaanse leger – zal er immers op toezien dat Chavez het knap lastig zou krijgen bij een eventuele confrontatie.

En dus wegen de betrokkenen de voor- en nadelen af van een gewapend conflict tussen de betrokken landen. Als er een garantie was dat een conflict beperkt zou blijven tot wat over en weer schieten, dan waren ze er mogelijk al aan begonnen. Die garantie is er echter nooit en dat doet een aantal mensen wel twee maal nadenken, zeker een redelijk en intelligent man als Correa. Bovendien zijn zowat alle Zuid-Amerikaanse leiders bezig om alle partijen achter de schermen te kalmeren. In landen als Brazilië en Argentinië zijn ze als de dood voor een conflict dat de fragiele Zuid-Amerikaanse politieke en economische stabiliteit van de laatste jaren wel eens helemaal op de helling zou kunnen zetten. In de presidentiële paleizen van het continent hoopt iedereen dat vooral Chavez, toch een beetje een ongeleid projectiel, het hoofd weet koel te houden. De Argentijnse presidente Cristina is, na overleg met haar Braziliaanse en Chileense collega’s, inmiddels naar Caracas gereisd in de hoop Chavez’ aandacht even af te leiden, terwijl Ecuador en Colombia onderhandelen over een diplomatieke uitweg.

Conclusie: geef het nog een paar dagen en wat straffe verklaringen en het koelt wel af, zeker als Uribe alsnog zijn verontschuldigingen aanbiedt, iets wat hij tot op vandaag weigert.