Peter Mertens10 november 2005 – 18:47

Toen de orkaan Katerina New Orleans trof, werd voor velen ook in Europa de rechteloosheid en uitzichtloosheid van de ‘werkende armen’, en voornamelijk van de Afro-Amerikaanse bevolking, in de Amerikaanse grootsteden duidelijk. Er was jaren niet meer geïnvesteerd in tewerkstelling, onderwijs, wijkprogramma’s, gezondheidsuitkeringen en bescherming van de dijken, om miljoenen in het Amerikaanse leger pompen. "Zo’n situatie zal in Europa niet mogelijk zijn", beweerden talloze Europese politici prompt.

De vlammen in de Franse banlieues bewijzen dat het sociale kruitvat ook op het oude continent aanwezig is. Bijna alle Europese grootsteden kennen een bijzonder grote werkloosheid, vaak geconcentreerd in enkele wijken. In bepaalde Franse banlieues is er 40% werkloosheid, vier keer het nationaal gemiddelde. In diezelfde wijken en voorsteden werden vele sociale voorzieningen afgebouwd.

Vooral van bereikbare en toegankelijke openbare diensten. De sociale functie is vervangen door de ‘functie van de winsten’. Ook jeugdhuizen, betaalbare kinderwerking, goedkope ontspanningsmogelijkheden en buurtwerkingen werden afgebouwd. Wegens ‘geen budgettaire ruimte’. Wijkagenten gericht op preventie, werden vervangen door oproerpolitie (CRS), gericht op repressie. En er kwamen dubbele controles, dubbele uitsluiting, en dubbele straffen voor wie een andere huidskleur heeft. Steeds meer sijpelde het repressieve programma van de extreemrechtse Le Pen in de politiek van minister Sarkozy. "In deze republiek is er voor ons noch vrijheid, noch gelijkheid, nog broederschap", vertelde een jongere.

De rellen: het resultaat van politieke keuzes van Europese Unie

Dat alles zijn politieke keuzes die door de achtereenvolgende Franse regeringen werden genomen. En, die politieke keuzes zijn genomen in het kader van de Europese Unie. Dat is de prijs om "Europa in 2010 competitiever te maken dan de Verenigde Staten", zoals de 15 Europese regeringsleiders in 2000 in Lissabon beslisten. Want wie competitiever wil worden dan de States, zal net als daar komaf maken met de sociale verworvenheden.

De prijs die daarvoor betaald wordt, dat zijn gepensioneerden die het steeds moeilijker krijgen om rond te komen, dat zijn de jongeren die de school verlaten zonder enig diploma, dat zijn een toenemend aantal mensen die besparen op hun eigen gezondheidszorg, en dat is tot slot een hele generatie die slechts werkloosheid kent terwijl hun ouders langer en flexibeler moeten werken. Voor duizenden in de Europese voorsteden is dat vandaag realiteit.

Dat is wat de Franse vakbond CGT schrijft: "Deze crisis is in de eerste plaats een sociale crisis, het gevolg van de wonden die de laatste twintig jaar zijn geslagen ten gevolge van de gevoerde politiek. Meer dan 5 miljoen mensen zijn uitgesloten van de toegang tot een fatsoenlijke job, terwijl de winsten aangroeien en de fortuinen bloeien. De families kampen met alle sociale moeilijkheden: onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg. De jongeren zijn opgesloten in de onzekerheid. Het gebrek aan perspectieven, de ongelijkheid, de discriminatie op alle mogelijke terreinen, dat ondermijnt de uitingen van solidariteit." En dan ontploft het.

De borstklopperij van de regering Verhofstadt, die beweert dat zoiets ‘in ons land’ niet mogelijk is, is meer dan kortzichtig

De borstklopperij van de regering Verhofstadt, die beweert dat zulks ‘in ons land’ niet mogelijk is, is meer dan kortzichtig. En al zijn er verschillen, toch hoopt ook het kruit in bepaalde wijken in Brussel, Luik en Antwerpen zich op. Ook daar zijn zones met 40% werkloosheid, wars van elk toekomstperspectief. En, de paarse regering in ons land volgt in essentie dezelfde neoliberale recepten als de regering Chirac. De strijd rond het behoud van het brugpensioen krijgt ook daarin een ruimere betekenis. Het gaat niet alleen om het behoud van het brugpensioen, het gaat om de weigering de sociale afbraak toe te laten en met zevenmijlslaarzen naar een Amerikaans model te gaan. Welk soort samen-leving willen wij de komende twintig jaar voor ons, en voor onze kinderen? Een samenleving die het recht op werk, onderwijs, huisvesting, en gezondheid respecteert zal respect krijgen. Een samenleving die gebaseerd is op winst en nog eens winst, niet.

Auto’s, scholen, gebouwen, bedrijven in brand steken is zelfvernietigend

Werk, onderwijs en cultuur hebben ook een belangrijke ‘organiserende’ functie in de maatschappij. Samen leren leven op school, samen werken in de discipline van een fabriek of kantoor, samen je lot in handen nemen via een jeugdbeweging of jeugdhuis, samen een strijdbeweging opzetten in een vakbeweging dat zijn de belangrijkste factoren van ‘integratie’. Geen integratie in het systeem van het winst maken. Maar een integratie in de wereld van de arbeid, in de wereld van ‘de mensen eerst’. Ontneem je een hele generatie, of hele wijken die organiserende integratie in werk, onderwijs en cultuur, dan zal ook de ontploffing gedesorganiseerd zijn, zonder perspectief en zelfs zelfvernietigend.

Want dat mag duidelijk zijn. Auto’s, scholen, gebouwen, bedrijven in brand steken is zelfvernietigend. Die acties vallen niet goed te praten. Ze treffen andere werkende mensen uit dezelfde wijken en cités. Ze treffen de weinige sociale goederen die in die wijken overblijven. En ze treffen vooral de solidariteit tussen alle werkenden, die door de neoliberale vloedgolf worden getroffen.

Een brede beweging is nodig tegen de sociale afbraak

Het is logisch dat werkmensen in verschillende wijken zelf gemixte en sociale comités samenstellen om gebouwen, scholen en voertuigen te beschermen. En dat zij eisen dat er opnieuw wijkagenten aanwezig zijn, in plaats van de anonieme gemaskerde oproerpolitie (CRS).

Het is belangrijk dat de vakbeweging standpunt inneemt, zoals de CGT heeft gedaan. En dat zij duidelijk stelt dat een dringend nationaal programma voor werk nodig is. Want dat is de belangrijkste factor om toekomst te bieden, en om organisatieperspectief te geven. Het is even belangrijk om opnieuw nabije en toegankelijke openbare diensten, jeugdhuizen, ontspanningsmogelijkheden te eisen. Daarmee hebben wij niet alle onmiddellijke oplossingen voor dit maatschappijprobleem in petto. Maar het is wel duidelijk dat een brede discussie en een brede beweging tegen de sociale afbraak, en tegen het neoliberaal model van Lissabon nodig is.