Jan Hertogen07 maart 2006 – 17:47

Het dienstenchequesgebruik toont in januari 2006 een stijgende tendens: 2.679.148 aangekochte cheques en 2.206.564 gebruikte cheques of een stijging met 12% tav december 2005 en met 144% tav januari 2005. Als het gebruik zou stabiliseren op het niveau van januari 2006 worden in 2006 16.549 VTE en 23.642 jobs gecreëerd aan 0,7 jobtime of 27.582 jobs aan gemiddeld 0,6 jobtime. 73% van de jobs zijn in Vlaanderen terug te vinden, er is geen inhaalbeweging vast te stellen in de andere gewesten.

Wat de effectief gecreëerde jobs in 2005, budgettaire middelen en het antwoord van Minister Vanvelthoven op de vraag van Benôit Drèze (CDH) in het parlement betreft kan het volgende gesteld worden:

1.Aantal jobs in 2005: Voor de Nationale bank in haar recente jaarverslag hebben de dienstencheques 18.000 jobs gecreëerd en dat staat dichter bij onze berekeningen van 15.371 (aan 0,7 jobtime) dan de 25.000 van Randstad en Vanvelthoven die uitgaan van een extreem lage jobtime en een hoog verloop.

2. De Nationale bank wijst er op dat het vooral om een omzetting van bestaande tewerkstelling gaat, zowel het zwart werk, als de bestaande reguliere of PWA tewerkstelling naar dienstencheques. Zij stellen maar een beperkte stijging vast van het globale tewerkstellingssaldo gezien de meeste jobs door hen in vorige jaren al mee verrekend waren. Niets nieuws maar goed het eens van de Nationale Bank te horen.

3. De budgetaanpassing van 35 miljoen € voor 2005 en 63 miljoen € voor 2006 in de budgetcontrole was ons niet bekend zodat wij (maar ook de overheid bij de budgetcontrole) een tekort vaststelden – Met welk gemak wordt evenwel de RSZ met 100 miljoen € extra opgezadeld en gepluimd in een gewone begrotingscontrole? Het gaat toch om een stijging van het initiële budget dienstencheques met 20%.

4. De Minister verwijst naar de personenbelasting voor het verrekenen van de belastingsvermindering en dat deze voor 2005 in de volgende jaren zal plaatsvinden. De belastingvermindering van de cheques van 2003 en 2004 zijn evenwel in 2005 aan de orde, en deze vermindering is een kost die toch ergens als uitgave moet geboekt worden, zodus waar en wanneer? Om deze niet uit het oog te verliezen is ze door ons mede op de RSZ geboekt – zo vlug deze kost elders zichtbaar wordt zal ze terug apart vermeld worden, ze moet toch van ergens boven komen.

5. Voor 2005 rest dus een tekort van 46 mio € -35€ miljoen € = 11 miljoen €. Een kostenberekening voor 2006 op het niveau van januari 2006 (dus geen verdere stijging van gebruik dienstencheques meer) laat een uitgave zien van 386 miljoen zien ten laste van de RSZ (zonder rekening te houden met de belastingvermindering)terwijl het aangepaste budget 385 miljoen € bedraagt, dus perfect in evenwicht onder de voorwaarde dat er geen stijging van gebruik meer is in 2006.

Belangrijk is dus de vaststelling dat het budget voor de dienstencheques 2006 nl. 385 miljoen € enkel volstaat als er vanaf februari 2006 geen groei meer is of anders gezegd: elke stijging van het gebruik van dienstencheques vanaf februari 2006 is budgetoverschrijding en komt extra ten laste van de Rijks Sociale Zekerheid. Aan dit ritme (12% stijging tav vorige maand) zal het gebruik in 2006 zelfs meer dan verdubbelen! Vanaf juli bv zou men daarbij elektronische bestelling van cheques gaan invoeren – dit zal de stijging niet verminderen integendeel.

Alle zelfstandigen, vrije beroepen, meer begoeden, BVBA’s en NV’s en welgestelden die jaar en dag beroep deden op regulier kuispersoneel zullen meer en meer overschakelen op dienstencheques – ze zouden zot zijn als ze het niet deden - zoals ook bejaarden met relatief hogere inkomsten gedaan hebben die beter af waren met dienstencheques dan met hun klassieke en gedegen gezinshulp.

Gezinshulpdiensten die de eersten waren om in hun aanbod over te schakelen op dienstencheques komen nu onder druk te staan. Daarin schuilt een gedeeltelijke verklaring van het verschil in gebruik met het Vlaams gewest: in Wallonië en Franstalig Brussel is gezinshulp veel minder uitgebouwd vanuit een andere historische groei.

Er is dus een volledige ontregeling aan de gang van het reguliere kuiswerk waarbij de omzetting van zwart in wit werk in het niet verdwijnt, want een alsmaar groter gedeelte wit werk wordt grijs. En als de noodwendige verhoging van de eigen bijdrage de kostprijs opnieuw boven de zwarte marktprijs brengt, zal een goed deel van dat grijsgeworden witte werk opnieuw zwart worden, en dan is men verder van huis dan ooit. Maar dat is de logica van de markt. Er is dus een forse drainage bezig van RSZ-gelden naar de kuis- en huishoudbehoeften van de beter begoeden alsmede een devaluatie van de arbeidsstatuten van het personeel van gezinshulp, kuisfirma’s en zelfs van interimwerkers naar een twijfelachtig(er) statuut. Het meest onterende is nog de grove winst die gemaakt worden door de commerciële firma’s en de interim-sector die cash geïncasseerd wordt bij de RSZ, het sociaal verzekeringssysteem van de werknemers dat meer en meer opdraait voor het huishouden van de ‘rijken’, de 19de eeuw revisited, niet meer langs personen maar langs de sociale bijdragen. De winstmarges worden ook stelselmatig verhoogd door de lastenvermindering bij aanwerving van specifieke doelgroepen, het aanwerven voor de duur van het bijkomend voordeel en dumping van mensen na gebruik ervan. Of zoals Taxi-Hendrix die er in slaagt door zijn tarifering vaste kosten van afschrijving, brandstof, verzekering enz. van zijn vervoer mede op de dienstencheques te verhalen. Hierover is een jaar geleden een klacht neergelegd bij de RVA zonder antwoord tot nu toe.

Het wekt verbazing dat het beheerscomité van de RSZ en de vertegenwoordigers van vakbonden waar uw partij ook het belang mee van opneemt, vooralsnog zwijgen.

De ongelijkheid van besteding in de gewesten (73% gebruik in het Vlaams gewest)is secundair maar zeker een even gevoelig probleem.

De druk die momenteel uitgaat van de Vlaamse regering om cash de ‘terugverdieneffecten’ op te trekken van eventuele bijkomende systemen van dienstencheques voor kinderopvang zou een ware crash voor de RSZ betekenen: want boekhoudkundig is de uitbetaling van zogezegde terugverdieneffecten een ‘bijkomende’ uitgave voor de RSZ – evenzeer de ‘niet-meer-uitgaven’ voor werklozen als men ze wel zal uitgeven tav het Vlaams dienstencheques budget. Politiek kan het ‘terugverdieneffect’ een argument zijn, maar boekhoudkundig en voor de RSZ-rekening bestaat dat niet, het terugverdieneffect uitbetalen zijn 'bijkomende' uitgaven hoe men het ook draait of keert. En als deze poort opengezet wordt voor de Vlaamse regering zijn er ook anderen die langs de RSZ-kassa zullen passeren.

Wie durft nog de dienstencheques in vraag te stellen waarover het planbureau 15 jaar geleden (1988) een eerste studie verrichte en Mevr. Smet de poort voor het eerst heeft opengezet van wat Prof. Pacolet van het HIVA de snoepjesfabriek voor welgestelden genoemd heeft. Het betekent een dijkbreuk in de RSZ waar een goed deel van het door werknemers bijeengebrachte geld om zich tegen grote risico’s te verzekeren zal wegvloeien in het kuiswater van de meer begoeden en van de bevolking. Wie kan volhouden dat huishoudhulp een prioriteit is voor het sociale zekerheidsstelsel dat nu voor 70% opdraait voor de dienstenchequekost? Voor de Sociale Maribel, ook een belangrijke ‘lastenvermindering’, omgezet in een dotatie vanuit de RSZ, gaat het naast de tewerkstelling in de Welzijns- en Gezondheidszorg ook over het comfort van de patiënten. Welnu de Sociale Maribel dreigt dit jaar, of zeker volgend jaar, budgettair ingehaald te worden door het budget van de dienstencheques. Doel bereikt, zal men in liberale en patronale kringen denken, nu is de ‘gesubsidieerde sector’ ook voor ons opengebroken, het uiteindelijke doel van de dienstencheques zoals reeds in de eerste studie van het Planbureau vijftien jaar geleden bleek.

Verdere info en technische fiche dienstencheques op www.npdata.be

Jan Hertogen, socioloog