katrien demuynck18 februari 2006 – 15:46

Twee dagen daarvoor vertrokken ze naar Atlanta, en donderdagmorgen 16 februari stonden ze terug in Zaventem. Moe maar tevreden. Edith Flamand van Progress Lawyers Network en Vlaams Volksvertegenwoordiger Kurt De Loor (Spa) gingen de hoorzitting bijwonen voor het hof van beroep van Atlanta in het proces van de ‘Cuban Five’.
Deze vijf Cubanen, Gerardo Hernández, René González, Fernando González, Ramon Labañino en Antonio Guerrero, trokken midden de jaren ’90 under cover naar Miami. Ze infiltreerden er in anti-Cubaanse terroristische organisaties met het doel aanslagen tegen hun land te voorkomen. In 1998 werden ze echter opgepakt en in 2001 veroordeeld tot zeer zware straffen, samen vier keer levenslang en 75 jaar, onder druk van de anti-Cubaanse maffia van Miami.
Op 9 augustus 2005 kwam er eindelijk een keerpunt in deze onverkwikkelijke zaak toen drie rechters van het hof van beroep van Atlanta in een unanieme uitspraak het proces van Miami ongeldig verklaarden en de straffen annuleerden.
De overheid ging echter opnieuw in hoger beroep. Daarom moet de zaak overgedaan worden voor het voltallige college van rechters van het Hof van Atlanta. De vijf blijven intussen opgesloten onder de strenge regimes van hoge veiligheidsgevangenissen, verspreid over de VS.

De taxi-chauffeur die Edith Flamand en Kurt De Loor van de luchthaven naar het hotel bracht vroeg zich af wat 2 Belgen in Atlanta kwamen zoeken. Hoewel hij dagelijks de krant leest bleek hij helemaal niets af te weten van de zaak van de vijf, laat staan van de hoorzitting in hun proces.
De hoorzitting ging door op dinsdag 14 februari, voorgezeten door een indrukwekkend college van 12 van de 13 rechters van het Hof van Beroep van Atlanta. De rechtszaal zelf was te klein. In een aanpalende zaal laat men nog een aantal rechtsstudenten toe om van daaruit de zaak bij te wonen.
Er waren niet alleen buitenlandse waarnemers uit België. Vanuit Duitsland nam Eberhard Schultz deel, als vertegenwoordiger van de Berlijnse zetel van de Internationale Liga voor de Mensenrechten en de Berlijnse balie. Uit Italië kwam Fabio Marcelli, vice-voorzitter van de prestigieuze International Association of Democratic Lawyers. Ook Priester Geoff Bottoms, hoofd van de Free-the-five-campagne in Groot-Brittannië was erbij, naast vertegenwoordigers uit Puerto Rico, Argentinië en de VS zelf. Geoff Bottoms zorgde onlangs voor de handtekening van 110 parlementsleden en van Ken Livingstone, burgemeester van London.
Verdediging en openbare aanklager kregen elk exact 20 minuten voor hun betoog; Een minutenteller is opvallend aanwezig in de zaal.

De zaak concentreert zich rond de kwestie of een eerlijk proces mogelijk is in Miami, voor een zaak waarbij Cubanen betrokken zijn.
Advocaat Leonard Weinglass begint voor de verdediging. Hij wijst er in zijn betoog op dat de verdediging herhaaldelijk een wissel van de zetel aanvroeg. De rechter van dienst weigerde daar echter op in te gaan. Ze legde, aldus Weinglass, de bewijslast voor het gebrek aan neutraliteit in Miami veel te hoog. De wet voorziet nochtans dat vanaf het ogenblik dat er mogelijks twijfel bestaat een andere zetel voor een proces voorzien kan worden. Daarna kwam Richard Klugh, coördinator van de verdediging,
aan het woord. Hij verduidelijkte dat het gebrek aan neutraliteit in Miami met twee zaken te maken had. Ten eerste is er een diep geworteld vooroordeel ten opzichte van Cuba in de gemeenschap aanwezig, ten tweede was er de publiciteitscampagne georkestreerd door de anti-Castristische maffia, die de Vijf reeds schuldig verklaarde nog voor het proces begonnen was. Klugh kreeg van verschillende rechters vragen.
Opvallend daarbij waren de vragen van rechter Birch. Deze zat het panel van 3 rechters voor dat het proces van Miami in een eerste beroep ongeldig verklaarde. Hij stelde nog een aantal vragen die zijn standpunt, ten voordele van de Vijf, verder versterkten.
Daarna was het de beurt aan de openbare aanklager.
Ook hij werd onder vuur genomen door het college van rechters. Hoewel zes rechters vragen formuleerden, vielen ook hier weer de pertinente vragen van Birch op. Hij legde de aanklager het vuur aan de schenen. Birch verwees naar de zaak Ramirez . Dat was een zaak die doorging enkele maanden na het proces van de vijf. In de zaak Ramirez had de openbare aanklager –omdat het hem toen goed uitkwam- de stelling verdedigd dat Miami geen geschikte plaats was wegens vooroordeel inzake Cuba. Birch vroeg dan ook gevat of de openbare aanklager intussen misschien van idee veranderd was?? Hij voegde er nog aan toe dat volgens hem de openbare aanklager zelf ook de taak heeft om te waken over de eerlijkheid van een proces. “Zette jouw klant (de VS-overheid nvdr) dan geen passen om een neutrale rechtspraak te waarborgen”, vraagt de rechter zich af. “Als er foto’s genomen worden van de nummerplaten van de juryleden, als die mensen op weg naar huis gevolgd worden door reporters, dan kan men toch moeilijk volhouden dat er geen vuiltje aan de lucht is”, aldus rechter Birch.
Zowel Klugh als de openbare aanklager zijn herhaaldelijk onderbroken door de vragen van de rechters. Daardoor heeft Klugh de hem oorspronkelijk toegemeten tijd (10 minuten, zijnde de helft van de 20 voor de advocaten van de verdediging) met toelating van de rechtbank overschreden.

In een rechtstreeks interview met de Cubaanse televisie toonde Klugh zich gematigd optimistisch over de hoorzitting. Hij wees erop dat de manoeuvres van de openbare aanklager geneutraliseerd werden door de scherpe vragen van de rechters. De openbare aanklager had geen afdoende antwoorden. De verdediging daarentegen kwam overtuigend over. Ook advocaat Roberto González, broer Van René, was aanwezig in de rechtszaal. “Zo’n hoorzitting is als een examen dat je moet maken”, vertelt hij. “De verdediging probeert zich goed voor te bereiden op alle mogelijke vragen die de rechters kunnen stellen. We hebben het gevoel dat ze in hun examen geslaagd zijn”, aldus Roberto. De twee vertolken het aanvoelen van wie op de zitting aanwezig was. Maar ze wijzen er tegelijk op dat niets verzekerd is en dat internationale solidariteit van cruciaal belang blijft.

Er gebeurden nog een paar opmerkelijke zaken rond deze zitting.
Zo kreeg de verdediging twee ‘vriendenbrieven’. In de VS bestaat het wettelijk recht om ‘vriendenbrieven’ in te dienen. Het procédé van de ‘Amicus curiae’ bestaat erin dat advocaten, die met het proces niets te maken hebben, de positie van één van de partijen kunnen ondersteunen met een schriftelijke interventie. De verdediging van de vijf kreeg twee amicusbrieven, één van de Nationale Vereniging van Advocaten van de Verdediging in de Federale Rechtzaken, waarbij de Vereniging van Advocaten voor Criminele Zaken van Miami zich aansloot, en één van de National Lawyers Guild. De openbare aanklager ondernam pogingen tegenover de rechtbank om deze brieven te laten afwijzen. Toen dat niet lukte kwamen ze zelf met een amicusbrief op de proppen vanuit de Balie van Cubaans-Amerikaanse advocaten van Miami. Niet echt een sterk argument!

Het ligt verder niet aan de taxi-chauffeur dat hij de zaak van de vijf niet kende. De VS-pers zweeg in alle talen over deze hoorzitting, net als over de rest van het proces. Nochtans was er die dag in de media aandacht voor 2 rechtszaken, één in het kader van 11 september en één in het kader van een moordzaak. Het valt op dat een sensationeel proces zoals dit van de vijf, dat gaat over thema’s als terrorisme, moord en spionage de headlines niet haalt, zelfs totaal doodgezwegen wordt. Dat ontlokte aan Maruchy, zus van Antonio Guerrero die namens de familieleden aanwezig was op een solidariteitsmeeting diezelfde avond in Atlanta, de gevatte opmerking: “Moesten deze mannen effectief spionnen zijn, moest de VS dát kunnen hardmaken, dan zouden de VS media niet ophouden om dit breed uit te smeren”

Zowel Edith Flamand als Kurt De Loor zijn uitgeput maar heel tevreden over hun kort verblijf in Atlanta. Het was een indrukwekkende ervaring, zeggen ze. Bovendien werd hun aanwezigheid heel sterk geapprecieerd. De solidariteitsbeweging van binnen de VS maakte een sterke indruk op hen. Ze waren met een 80-tal mensen afgezakt naar Atlanta.
Daarom, zo stelt Edith, is het Vrijheidsfonds voor de Vijf zo belangrijk. Dit fonds geeft de solidariteitsbeweging in de VS financiële armslag om het media-embargo rond de zaak te doorbreken. Met de steun van een progressief media-agentschap werken ze aan het bekendmaken van de zaak van de Vijf binnen de hele VS. Als de publieke opinie deze zaak kent, zal ze ongetwijfeld druk uitoefenen opdat gerechtigheid zou gebeuren. Het is de enige manier om de politieke druk binnen dit proces te counteren.

Als ik Kurt vraag waarom hij eigenlijk zoveel over heeft voor de Cuban Five, glimlacht hij even. “Als jongere van 14-15 jaar was ik actief tegen de Apartheid”, vertelt hij. “Vele jaren later had ik de kans de gevangenis van Robbeneiland, waar Nelson Mandela een levenslange straf uitzat, te bezoeken. We ontmoeten er een ex-gevangene en ik vroeg hem of hij eigenlijk ooit iets gemerkt had van de internationale solidariteit rond hun zaak. Natuurlijk, antwoordde de man, het is precies die solidariteit die ons de moed gaf om door te vechten. Ik bedank u in naam van allen die hier opgesloten zaten. Dat antwoord gaf me kippenvel”, bekent De Loor. Daarom voelt hij zich gemotiveerd om zich - ook persoonlijk - in te zetten voor de rechtvaardige zaak van de Vijf. “Ik wil er mee voor zorgen dat de internationale solidariteit voor de vijf groeit”, stelt hij, “dat ze weten dat ze in het gelijk staan, dat ze moeten volhouden, blijven vechten. Het moment van rechtvaardigheid zal komen”.