Een bloemetje gaan kopen in de bloemenwinkel is een alledaagse gebeurtenis. Maar… waar komt die bloemenweelde uit de bloemenwinkel om de hoek eigenlijk vandaan? Van over de hele wereld, zo blijkt. Fotografe Betsabé Lugo reisde de bloemen achterna.

Achter de bloemen gaat een wereldhandel schuil die duizenden en duizenden producenten en handelaars in beweging zet in alle continenten. Het is waar dat de meeste bloemen die we hier in België kopen uit Nederland komen. Maar worden ze daar ook gekweekt? Nederland kweekt veel bloemen. Maar nog veel meer bloemen worden per vrachtwagen of vliegtuig ingevoerd van over de hele wereld. Dat heeft te maken met de bloemenveilingen die sinds vele decennia in Nederland zijn gegroeid en nu dé spil geworden zijn van een onstuitbaar globaliseringsproces in de bloemenindustrie. Aalsmeer, de grootste veiling van Nederland, heeft in 2005 voor 1,7 miljard euro bloemen verhandeld, wat overeenkomt met 45% van de wereldhandel.

Bloemen passeren langs veilingen zoals die van Aalsmeer om een prijs te krijgen naargelang hun kwaliteit en de vraag en het aanbod van het moment, en verkocht te worden aan de hoogste bieder die ze weer verder verkoopt en exporteert. Bijna de helft van de bloemen komt vandaag uit landen in Afrika en Latijns-Amerika, zoals Kenya, Ethiopië, Zimbabwe, Colombië, Brazilië en Ecuador. Op dit scherm verschijnt een lading rozen met de landcode ET van een plantage in Ethiopië, die verkocht worden aan de hoogste prijs die op de klok verschijnt.

De kopers komen eveneens van over heel de wereld. Ze keuren bij dageraad de bloemen die ’s nachts werden ingevlogen en beginnen te bieden vanaf een vooraf vastgestelde minimumprijs.

Tegen tien uur ’s morgens is alles verkocht, om ze zo snel mogelijk naar de klant te brengen. Zo kunnen bloemen die van Kenia of Colombia komen, terug terechtkomen in Zuid-Afrika of Brazilië!

Om te verzekeren dat ons boeketje een week of twee goed blijft, is de bloemenproductie spitstechnologie geworden. Hoogwaardig plantgoed en landbouwtechnieken worden van Europa ingevoerd om te kunnen profiteren van goede teeltomstandigheden. Maar ook kleinschalige familiebedrijfjes schieten als paddenstoelen uit de grond. Ganse valleien in Ecuador lijken met plastiek overdekt. Iván Cisneros van het Ecuadoriaanse Ecologische Instituut (IEDECA) en César Estacio van de sociale organisatie FUNDESS getuigen over de boom in de vallei van Cayambe: “Van de 400 bloemenbedrijven in het land bevinden er zich 132 in deze streek. De eerste bedrijven streken hier 25 jaar geleden neer en daarna verspreidden ze zich naar het zuiden. 40% van de bedrijven bevindt zich nog steeds in deze regio.”

Wanneer een bedrijf failliet gaat of de bodem uitgeput en steriel is, wordt weer een nieuw stukje ingepalmd. Vast afval wordt niet verwerkt (plastiek, oogstafval, hout, aarde). De grond verzuurt door de pesticiden en er is grond- en oppervlaktevervuiling met nitraten en zware metalen in de omgeving. Er zijn geen controles of sancties op milieuvervuiling.

De bloemknoppen krijgen een individuele behandeling om de perfecte bloem te krijgen zoals de consument ze vereist.

Een mooie grote bloem zonder enig vlekje, stevig, met felle kleuren… kortom volgens de verwachtingen van de koper, vereist ook grote hoeveelheden pesticiden tegen allerhande ziektes: fungiciden, herbiciden, aragniciden, bodemontsmetters en nog veel meer chemische cocktails. Het continue contact van de mens met de chemicaliën voor een langere periode is gevaarlijk. Volgens Dr. Raàºl Harari van de arbeidsgezondheidsorganisatie IFA bedraagt de absorptie van chemicaliën door de huid maximaal 15% maar via inademing loopt het op tot 100%. Door de inademing gaan de chemicaliën immers direct via de longen naar de bloedsomloop.

De arbeiders werken vaak met gebrekkige beschermingskledij. Bij het masker van de jongen op de foto ontbreekt bijvoorbeeld de beschermingsbril! Elke bloem moet twee maal per week bespoten worden. Hij spuit terwijl de andere werknemers aan het werken zijn, maar zij gebruiken geen enkel beschermkledij. Hij is 16 jaar oud, hij werkt van 07:00-12:00 en van 13:00-15:00 uur en hij verdiend 160 USD per maand.

De giftige dampen blijven nog urenlang hangen, maar er moet alweer geplukt worden. Dit meisje werkt 8u30 per dag, ze verdiend 120 USD per maand, het kost haar 20 USD om met het openbaar vervoer naar haar werk te gaan (zelf te betalen). Ze werkt met dezelfde kledij als in haar dagelijkse leven, ze krijgt plastic-handschoenen maar ze gebruikt ze niet omdat ze met de warmte in de serre bezwete handen krijgt.
De bloemen worden twee keer per week bespoten, een half uur na het spuiten moeten de werknemers weer aan de slag. De gezondheid van arbeiders en omwonenden heeft te lijden onder de bloemen industrie: arbeiders vertonen vergiftigingsverschijnselen door hun continue contact met pesticiden. Ze worden opgenomen via huid, mond en longen. Over deze risico’s wordt praktisch niet gecommuniceerd; de agro-chemische producten kunnen schade toebrengen aan het zenuwstelsel, hart- en bloedvaten, de spijsvertering, de nieren, de klieren en de ademhaling. Arbeiders hebben vaak last van hoofdpijn, zweten, warmte, droge huid, wazig zicht, slapeloosheid, evenwichtsstoornissen, vermindering van het geheugen en depressie.

De arbeiders behandelen de bloemen met de grootste zorg bij het klaarmaken voor transport om geen enkel bloemblaadje te kreuken. Vaak zijn het vrouwen: zij hebben de fijnste vingers (en krijgen de laagste lonen, of course).

Tot het moment van het transport naar het vliegveld wachten de bloemen in een koelkamer. Dan worden ze direct in het vliegtuig geladen richting veiling.

Iván Cisneros, Cesar Estacio en Marcelo Arcos van FENACLE (agrarische vakbond) bevestigen de kwetsbare situatie van de arbeiders in de bloemensector in Ecuador:

• Gemiddelde leeftijd van een arbeider in de bloemensector 22,4 jaar; 31% jonger dan 20, 30% tussen 20 & 25.

• Meer dan de helft zijn vrouwen en de helft van hen is minder dan 20 jaar en ongehuwd en zonder kinderen, wat interessant is voor bedrijven wegens hun flexibiliteit.
• Op topdagen als Sint-Valentijn of moederdag moeten de arbeiders overuren kloppen om alles op tijd klaar te krijgen. Er wordt tussen de 14 en 16 uur per dag gewerkt.
• Een fundamenteel probleem in de sector zijn de uitbestedingen en dochterbedrijven, wat controle bemoeilijkt en vakbonden verhindert: men moet minstens met 30 zijn om zich lid te maken van een vakbond. Bijna alle arbeiders zijn dan ook niet gesyndicaliseerd.
• Arbeiders worden per uur betaald zonder het betalen van sociale bijdragen.
• Het werk is veelzijdig en ongeschoold, er worden geen overuren betaald en er worden geen rechten of anciënniteit opgebouwd.
• Zwangere vrouwen worden ontslagen en als de bedrijfsleider achterstaat met bijdragen aan sociale zekerheid, kan doktersbezoek geweigerd worden aan de arbeidster.
• Er wordt weinig preventie gedaan rond gezondheid en veiligheid op de bedrijven.
• Kinderarbeid wordt ingeschakeld voor gevaarlijke taken.
• De basiskost voor een familie met twee à drie kinderen om rond te komen is 417 USD per maand. Wie over minder dan 278 USD beschikt leeft in absolute armoede. Het salaris van een bloemenarbeider schommelt tussen 120 y 160 USD per maand, wat dus betekent dat ze in absolute armoede leven.

De overheid zou statistieken hebben over de effecten van de pesticiden op de gezondheid van de arbeiders en de naburige dorpen en op het leefmilieu. Maar omdat de bloemenindustrie deviezen en werkgelegenheid oplevert voor het land, laat ze na om de bedrijven effectief te controleren op hun prestaties qua volksgezondheid en milieu-impact. Er is ook weinig controle op arbeidsvoorwaarden.

Deze reportage werd gerealiseerd in het kader van fotoworkshop georganiseerd door indymedia.be en getbasic.be

Betsabé Lugo werkt voor Fair flowers fair plants