Proficiat! de reacties op de nieuwe tentoonstelling en het fotoboek zijn zeer positief.
VANFLETEREN: “Ik ben blij dat er zoveel interesse is en hoop dat mijn werk geapprecieerd wordt. Positieve reacties zijn natuurlijk leuk en stimulerend, maar ze zijn niet mijn uitgangspunt. Je mag je nooit laten leiden door wat je denkt dat andere mensen mooi vinden. Dat werkt niet. Je moet vertrekken van wat je zelf wil maken en wat je graag doet.”

Je besteedt heel veel aandacht aan details. Het papier voor het boek en de locatie voor de fototentoonstelling werden zeer nauwkeurig uitgekozen.
VANFLETEREN: “Ik ben daar misschien een beetje abnormaal in, fanatiek zelfs. Maar voor mij is dat een evidentie. We hebben maar liefst drie druktesten gedaan vooraleer we geschikt papier vonden voor het boek. Uiteindelijk ging onze keuze naar een soort van oud mat tekenpapier waarop de beelden hun kracht niet verliezen. Het is je werk en je wilt het zo goed mogelijk beschermen, zoals een vader zijn kinderen beschermt. Ik voel mij daar verantwoordelijk voor.”

Voel je je ook verantwoordelijk voor de mensen die je portreteert?
VANFLETEREN: “Ja en neen. Ik wil mijn eigen zin kunnen doen, ik doe het niet om mensen te plezieren. Mijn werk kan zeer confronterend zijn, wat voor sommigen niet prettig is. Er zijn mensen die achteraf ontgoocheld zijn.”

Soms ben je inderdaad meedogenloos.
VANFLETEREN: “Meedogenloos? Misschien wel, maar toch met liefde. Als ik iemand fotografeer met een kromme neus, dan moet ik daar iets mee doen. Maar die persoon is misschien helemaal niet tevreden met zijn neus. Soms zien oudere mensen niet graag hun rimpels gefotografeerd, maar ik gebruik vaak scherpe lenzen en ik kom weleens dichtbij en dat kan confronterend zijn.”

Hoe ga je om met kritiek?
VANFLETEREN: “Ik aanvaard terechte kritiek. Als een foto slecht is omdat ik mijn werk niet goed gedaan heb, voel ik mij verschrikkelijk. Dan ben ik beschaamd. Maar als ik het beeld mooi vind, terwijl de persoon die erop afgebeeld staat niet blij is met het resultaat, dan probeer ik toch uit te leggen waarom ik het een goede foto vind. Het is al gebeurd dat mensen absoluut niet willen dat een foto gepubliceerd wordt en dat moet je respecteren. Maar gelukkig zijn de meeste reacties wel positief.”

Hoe komt een portret tot stand?
VANFLETEREN: “Het is een ontmoeting en die is elke keer anders. Van sommige mensen krijg je veel tijd, van anderen iets minder. Maar hoe langer je bezig bent en hoe meer je werk bekend raakt en gewaardeerd wordt, hoe inschikkelijker mensen worden. Ze gaan ook al eens iets doen dat ze bij anderen misschien niet zouden doen. Dat is een voordeel.”

Jouw goede reputatie speelt je geen parten?
VANFLETEREN: “Ja en mensen weten dat ik mijn reputatie niet misbruik. Ik wil niemand iets laten doen waar ze achteraf spijt van hebben. Het is een psychologisch spel om tot een mooi resultaat te komen, niet om te kwetsen. Er zijn mensen bij wie ik verder had kunnen gaan, maar als de foto er niet beter door wordt, dan hoeft dat niet voor mij.”

Jouw foto's geven altijd blijk van respect voor de mensen die je fotografeert.
VANFLETEREN: “Dat hoop ik, maar ik relativeer dat ook, want fotograferen blijft een zeer agressieve daad. In Belgicum staat een foto van een man die zit te kotsen op zijn broek in een café. Waar is mijn respect voor die man? Ik fotografeer wat er voor mijn oog gebeurt en dat is niet altijd even prettig. Respect is een streven, maar fotografie kan niet altijd respectvol zijn. Wat doe je bijvoorbeeld op plaatsen waar mensen omkomen van de honger? Moet je mensen die voor jouw ogen sterven fotograferen of niet? Doodgaan is een zeer intiem gebeuren, hoe kan je daar als fotograaf respectvol mee omgaan? In principe kan dat niet, maar ik vind dat ik die foto toch moet maken, want als die mensen sterven, dan is er een probleem.”

Ondanks jouw toenemend succes blijf je een heel bescheiden man. Er zijn mensen met minder verdiensten die meer naast hun schoenen lopen.
VANFLETEREN: “Dat komt omdat ik altijd schrik gehad heb voor succes. Ik ben heel lang low profile kunnen blijven. De mensen kenden mij niet en hadden er geen idee van hoe ik eruit zag. Ze wisten zelfs niet of ik een man van zestig of van dertig jaar was. Zo had ik het graag. Nu ben ik wel al eens te zien in een televisieprogramma. Ik zit daar niet voor mijn eigen glorie, maar uit dankbaarheid voor de uitgever die in mijn werk gelooft en er duizenden euro's in investeert. Na afloop van dit project hoop ik in stilte terug achter de schermen te kunnen verdwijnen.”

Droomde je er als kind al van om fotograaf te worden?
VANFLETEREN: “Toen ik zeventien was wist ik dat ik fotograaf wilde worden. Het leek mij een prachtig excuus om de wereld te zien. Ik droomde van busritten in Aziatische landen en ik wilde op bergen staan en prachtige landschappen aanschouwen. Aanvankelijk ging het om de romantiek van het reizen en dat is geleidelijk aan geëvolueerd naar de fascinatie voor het beeld. De plaats is eigenlijk niet belangrijk. Je moet niet naar Marokko gaan om mooie foto's te maken. Kijk maar naar Belgicum, daar is niets exotisch aan.”

Wou je als jonge fotograaf de wereld veranderen?
VANFLETEREN: “Neen, ik wou veeleer op mooie plaatsen komen. Trouwens de tijd dat foto's nog impact hadden is al lang voorbij. In de jaren zestig kon een foto nog eens iets teweegbrengen, maar dat is nu stukken minder. Met mijn werk wil ik mensen ontroeren en met een beetje geluk ook laten nadenken. Als daaruit een beetje meer begrip of inzicht uitvloeit, of als het mensen aanzet tot actie, dan heb ik mijn doel meer dan bereikt.”

Ik herinner mij nog heel goed een reportage in Humo over Hobo's. Je reisde kris kras door de VS in goederentreinen -zwervers, Vietnamveteranen en het gevaar achterna. Toen had ik nog nooit gehoord van Stephan Vanfleteren, maar die legendarische reportage heeft mij nooit meer losgelaten.
VANFLETEREN: “Dat waren één van de mooiste weken van mijn leven. Ik reisde samen met Jan Hertoghs, een lieve zachte man met een heel andere kijk dan de meeste mensen. We sprongen van de ene trein in de andere en geloofden niet wat we zagen. Want over hobo's las je niets in de media en er waren geen documentaires over op de televisie. Dus dachten we dat het niet meer bestond. Maar het bestond wel, net zoals in de tijd van Woody Guthrie. Fantastisch! Dagen aan een stuk zaten we in de trein. Die reis was een zeer intense belevenis, want we sliepen niet. Het was één lange rit. Een onvoorstelbare mengeling van gevaar, romantiek en avontuur.”

Toen jij begon bij De Morgen hadden kranten nog eigen huisfotografen, maar die worden meer en meer vervangen door freelancers. Denk je dat het vandaag moeilijker is voor beginnende fotografen?
VANFLETEREN: “Ik denk het wel. In die tijd was de krant het mooiste platform om je werk te tonen, maar dat is vandaag niet meer het geval. Wie talent heeft slaat andere wegen in. Je kan je foto's op affiches laten drukken en die aan muren plakken, je kan je werk op het internet verspreiden. Vandaag is alles mogelijk, maar vroeger had je maar die smalle straat van tijdschriften en kranten.”

Freelance fotografen klagen dat ze per dag zeven of acht opdrachten moeten doen om rond te komen. Is dat geen spijtige tendens?
VANFLETEREN: “Ja, maar dat is niet de schuld van de krant. Er is heel veel veranderd sinds de tijd dat fotografie nog een ambacht was waar je kennis van chemicaliën en dure apparatuur voor nodig had. De komst van de kleinbeeld camera en later de digitale media hebben dat voorgoed veranderd. Tegenwoordig kan je met een goedkoop toestel al behoorlijke beelden maken. Soms zie ik fantastische amateurfoto's in de krant en ook journalisten maken steeds betere foto's. Waarom zou een krant nog een fotograaf mee op pad sturen? Zo denkt men, maar ik heb sterk mijn twijfels of dat wel een goede evolutie is.”

Vind je dat niet jammer?
VANFLETEREN: “Het is de enige manier om een krant boven water te houden. Vijf jaar geleden waren we daar nog allemaal boos om, maar dit is een gevecht dat je niet kan winnen. De wereld is nu eenmaal veranderd. In plaats van moedeloos te worden, wil ik aantonen dat er andere mogelijkheden zijn. Dat heb ik met Belgicum en Portret proberen doen.”

Sta je waar je staat dankzij je talent en omdat je ijverig bent, of heeft geluk ook een rol gespeeld in je loopbaan?
VANFLETEREN: “Ik besef dat ik gigantische veel geluk gehad heb en daar ben ik dankbaar om. Je moet een kans krijgen, daarmee begint het. Ik heb die kans gegrepen en dat ben ik blijven doen. Er zijn ook mensen met talent die kansen krijgen, maar die het niet volhouden. Het is niet evident. Hoe meer je doet en hoe meer je op stap gaat, hoe meer toeval je naar je toetrekt. Het is niet door thuis voor de tv te zitten dat je erop vooruitgaat.”

Welke raad zou je meegeven aan jonge fotografen die hopen carrière te maken in de fotografie?
VANFLETEREN: “Doe wat je denkt dat je moet doen. Het is een cliché als een huis, maar het is wel zo. Je mag niet te rap opgeven. Het zal lastig zijn, maar je moet doorzetten. Laat je niet leiden door een leraar die ontgoocheld is in het leven. Droom, ik was ook een dromer. Op de academie spoorden ze me aan om studiofotograaf te worden of in de reclame te gaan, want waar ik mee bezig was kon je onmogelijk geld verdienen. Maar ik ben mijn eigen zin blijven doen. En kijk, hier sta ik als een gelukkig man.”

De tentoonstelling Portret (1989-2009) is nog tot 3 december te bezichtigen in Gent.
Wintercircus Mahy, Lammerstraat 11, Gent Zuid

Portret (1989-2009) is een uitgave van Lannoo, ISBN 978 90 209 8483 5