“We moeten de durf hebben om de dingen onder ogen te zien” (Jaap Kruithof, 1929-2009)

Eric Goeman25 februari 2009 – 20:46

Jaap Kruithof was eerst en vooral een kritisch intellectueel – die weigerde te verzaken aan zijn belangrijkste opdracht: het opbouwen van een ideologische tegenmacht. Tegen het boerenbedrog. Tegen de allesoverheersende leugens. Tegen de valse sprookjesvertellers.

Zoals hij het in een interview in 1995 zelf verwoordde: “De ringen onder mijn ogen zijn groot, maar mijn hart en geest zijn jong. We moeten de durf hebben om de dingen onder ogen te zien. Ik kan hier niet vertellen dat alles goed loopt. Wees nooit ongeduldig. Het zal nog dertig, veertig jaar duren eer er een nieuwe orde ontstaat. De mensen hebben het recht dat te weten. Zelfs de gemiddelde slimmerik weet dat het nieuwe economische evenwicht zeker twintig jaar op zich zal laten wachten. Wie het tegenovergestelde beweert doet aan volksverlakkerij.” .
Achttien debatten hebben Jaap en ik gevoerd tijdens de Gentse Feesten over de staatsgreep van het neoliberalisme. Het zette bij de politici en spijtig genoeg ook bij een aantal intellectuelen geen zoden aan de dijk. Het alarm weigerde af te gaan.
Ze bleven lachen. Het zou uiteindelijk allemaal wel op zijn pootjes terecht komen.
Nog eventjes de schouders eronder, met z’n allen duwen en we belanden in het land van hoop en glorie.
Jaap Kruithof wilde ons vooral geen blaaskes wijsmaken.
Jaap pleitte niet voor minder, maar voor meer engagement. Niet voor minder, maar voor meer actie..
Toch sluipt er sinds de klimaatcrisis, de bankencrisis en de financiële crisis langzaam maar zeker paniek in de rangen van het academische, politieke, mediatieke en financiële establishment. Bij de intelligentste jongetjes van de klas is het euforische gebral intussen verstomd.
De productie van menselijk afval wordt zo groot dat radicale sociale conflicten niet kunnen uitblijven. De voortschrijdende polarisatie trekt een blik sociale problemen open: klimaatopwarming, terrorisme, oorlog, migratiestromen, toenemende onveiligheid, maffiosering van de economie, corrumpering van de politiek, etnische conflicten, toenemende verrechtsing.
Men kan deze problemen niet ongestraft blijven negeren.
Juist daarom is verzet – dat ingaat tegen “la pensée unique” – zo bedreigend.
Jaap Kruithof was zulk een bedreiging.
Een bedreiging voor het verstikkende en allesoverheersende centrum-denken.
Scherp tekende hij de contouren van een nieuwe dictatuur, de dictatuur van de megasystemen. Volgens hem de ergste dictatuur die de mensheid ooit heeft gekend.
Kruithof had het over totalitaire heersers die zullen uitmaken wat waar, wat mooi, wat goed is.
Dat is wat uiteindelijk het mondiale neoliberalisme volgens Kruithof realiseerde: de gewetenloze dictatuur van de markt.
Tijdens de laatste maanden van zijn leven was de neoliberale orde in een systemische crisis beland.
Kruithof provoceerde. Niet omdat provoceren leuk is. Niet om te choqueren.
Hij provoceerde om de wurgende omhelzing van het neoliberalisme te ontwrichten, om de verstarde geesten terug wakker te schudden.
Opdat er meer mensen de slaap niet zouden kunnen vatten.
En uiteindelijk om de democratische ruimte te heroveren.
Dat is zijn strijd voor een humanistische ruimte.
Hij was natuurlijk ook een vriend, onstuimig en veeleisend in de vriendschap.
Een vriend die je dagelijks verplichtte na te denken, te analyseren, je kennis te verbreden.
Een vriendschap die pijn deed. De pijn van de kennisverwerving die nooit eindigt.
Natuurlijk prevelt hij nog steeds “venceremos” bij het slapengaan.
Maar je hoort het moeilijker dan enkele jaren geleden tussen het gekuch en gehoest door. Ook een overdaad aan sigaretten eist een tol.
En natuurlijk is hij nog steeds een calvinist.
Zeg dat een “hedonist” (een scheldwoord waarmee hij mij af en toe ter orde riep) het gezegd heeft.
Arbeid en lust waren steeds aan elkaar gekoppeld. Ledigheid is niet alleen des duivels oorkussen, maar bovenal neoliberaal.
Want hij moest en zou de anti-neoliberale boodschap brengen. Altijd en overal. IN ZIJN KNALGELE SUZUKI tufte hij nog steeds alle dorpen van Vlaanderen rond.
Zijn tegenstanders hapten naar adem en noemden hem dwarsdenker. Of doemdenker. Wereldvreemde utopist. Vulgaire marxist. Of ze gaven hem gewoon zonder veel discussie gelijk om zo vlug mogelijk te kunnen overgaan tot de neoliberale orde van de dag. Ook dat is een populaire strategie.
Zijn tegenstanders kunnen zelfs nu niet meer gerust ademhalen, want dagelijks bewijst het neoliberalisme dat het de problemen van de mensen niet kan oplossen.
Hij had niet alleen gelijk, uiteindelijk zal hij gelijk krijgen.
Zoals hij het eens bescheiden, zoals het een calvinist past, verwoordde: “Gelijk hebben is één zaak, gelijk krijgen is een andere!”
“ALS DE UTOPISCHE OASEN UITDROGEN, ONTSTAAT EEN WOESTENIJ VAN BANALITEIT EN RADELOOSHEID” schreef Jürgen Habermas.
Jaap Kruithof was voor mij en vele anderen die dagelijks strijden voor een andere wereld een wapen tegen de banaliteit en de radeloosheid. Dank U Jaap.