leogargouille06 januari 2009 – 16:44

Er was een tijd dat dalits, de kastelozen van India, enkel 's nachts buiten konden omdat ze riskeerden vermoord te worden wanneer hun schaduw iemand van een hogere kaste raakte. De invoering van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, inmiddels zestig jaar geleden, heeft maar weinig verbetering gebracht voor de onderlaag van de Indische samenleving. “Discriminatie op basis van kaste is in India verboden sinds 1950, maar kastehindoes vinden de kastelozen nog steeds onrein, lui, misdadig en hersenloos -kortom: ze zijn minderwaardig en onaanraakbaar. Dagelijks melden kranten gewelddaden tussen mensen van verschillende kasten. Elk uur worden er in India twee dalits aangevallen, elke dag worden drie dalitvrouwen verkracht, twee dalits vermoord en twee huizen van dalits in brand gestoken. Maar de arm der wet blijkt meer bescherming te bieden aan de daders dan aan de slachtoffers.” Uit 'De strijd tussen Dalit en Goliath'.

Jyothi, een dalitactiviste die samen met haar man M.C. Raj al vijfentwintig jaar opkomt voor de rechten van de onaanraakbaren in India, was onlangs in Utrecht voor een mensenrechtenconferentie vanuit het perspectief van vrouwen. Tijdens een tussenstop in Sint-Niklaas was ze bereid om te getuigen over de uitbuiting van de onaanraakbaren in India en hoe tienduizenden dalits in Tumkur, het district in Zuid-India waar het koppel woont, het tij proberen tekeren.

Wat is het statuut van de kastelozen in modern India?
JYOTHI: “Kastelozen staan niet alleen onderaan de ladder van de Indische maatschappij, ze vallen ook volledig buiten het kastensysteem. Een kwart van de Indische bevolking is kasteloos, 240.000.000 mensen verspreid over 700.000 dorpen. In 1947 heeft India zich met succes van het Engelse koloniale juk bevrijd, maar van de onderdrukking dat het kastensysteem voortbrengt zijn wij dalits nog lang niet losgekomen. Onaanraakbaarheid is nog steeds dagelijkse kost voor de dalitgemeenschap.”

Wat houdt onaanraakbaarheid in?
JYOTHI: “Onaanraakbaren zijn onrein volgens het hindoeïsme. Wanneer onaanraakbaren in aanraking komen met mensen van dominante kaste, worden die laatsten besmeurd. En als dat gebeurt, moeten ze zich reinigen. Ofwel doen ze dat door zich te baden, ofwel ondergaan ze een reinigingsritueel.”

In India beweert men vaak dat onaanraakbaarheid een probleem is van het verleden.
JYOTHI: “Mensen die de realiteit op het platteland niet kennen zullen ontkennen dat onaanraakbaarheid nog bestaat. Artikel 17 van de grondwet maakt er komaf mee: elke vorm van onaanraakbaarheid is strafbaar. Maar moest de wet gerespecteerd worden, zouden heel veel mensen in India achter tralies belanden (lacht).”

Onder welke vorm komt onaanraakbaarheid voor in India vandaag?
JOYTHI: “Op veel plaatsen gebruikt men nog steeds twee verschillende drinkbekers: een voor de dominante kaste en een voor de dalits. Dalits moeten hun thee buiten drinken en moeten hun glas zelf uitwassen. Het vernederende dubbel-glazensysteem is wijdverbreid in India. Dalits mogen de tempels niet betreden, die zijn bestemd voor de dominante kasten. De goden aanvaarden onze nabijheid niet, omdat ze anders zelf onrein zouden worden. Maar de goden zijn selectief, want dalitvrouwen mogen wel dienen als tempelhoertjes voor priesters en heren van de hogere kasten. Wie het heeft over de rijke Indische cultuur en de schoonheid van de hindoereligie moet ook bij de onderdrukking en de uitbuiting van de kastelozen stilstaan. Als er een feest is, zijn het de dalits die het ganse dorp moeten kuisen en brandhout sprokkelen. Zie je, de goden maken gretig gebruik van onze diensten -de zogenaamde kastenarbeid- maar voor de rest zijn we niet welkom.”

Wat is kastenarbeid?
JOYTHI: “De kastelozengemeenschap moet een aantal onbezoldigde taken uitvoeren voor de dominante kaste. Zo moeten de dalits de kadavers van dode dieren het dorp uitdragen. Ook al heeft een koe haar levenlang melk gegeven aan de dominante kaste, als ze sterft is het de taak van de dalits om haar te verwijderen en te begraven. Ook als iemand van de dominante kaste sterft, moeten wij het doodsbericht uitbrengen aan alle aanverwanten, soms tot ver buiten het district. Maar voor de blijde aankondiging van een huwelijk moeten dalits niet opdraven, dan doen de hogere kasten het wél zelf. Op die manier worden dalits al duizenden jaren geassocieerd met het duistere, met de dood en met bezoedeling.”

Sinds 1950 is discriminatie op basis van kaste ongrondwettelijk in India, dat wil toch zeggen dat de wet aan jullie kant staat?
JOYTHI: “Inderdaad. De grondwet is het beste wapen dat wij hebben in onze strijd, maar de uitvoering ervan is erg zwak omdat er ook nog de ongeschreven wetten zijn van de dominante kasten. Onbezoldigde kastenarbeid is ook ongrondwettelijk, toch worden we gedwongen om het te doen. In de dorpen zijn wetten van kracht die zwaarder doorwegen.”

Hoe kunnen dalits loskomen van die illegale praktijken tegen hun gemeenschap?
JOYTHI: “Er zijn zo'n 20 à 30 onbezoldigde taken die de dalitgemeenschap moet uitvoeren. Moesten we betaald worden voor wat we nu gratis doen, zou onze economische situatie er gans anders uitzien. We zouden niet meer van de bedelstaf moeten leven en we zouden onze waardigheid eindelijk kunnen herstellen. Daarom hebben de dalits in het Tumkur-district besloten dat ze geen onbezoldigde kastenarbeid meer doen. Voortaan houden we ons aan de grondwet in plaats van aan de regels van de dominante kasten. Als we geld vragen om een graf te delven, kunnen we onze economische situatie rechttrekken, zodat we niet meer om aalmoezen moeten smeken. Andere taken, zoals het wegdragen van kadavers, weigeren we tenzij ook mensen van de dominante kasten meehelpen. We willen vreedzaam samenleven met de dominante kasten, maar dat houdt in dat zij ons gelijk moeten behandelen, zoals de grondwet voorschrijft.”

80% van de dalits leeft op het platteland en de meeste van hen zijn landloos. Zorgt dat voor problemen?
JOYTHI: “Wij dalits zijn de inheemse bevolking van India. Wij hebben ons altijd zeer sterk verbonden gevoeld met moeder aarde. Daarom hadden dalits geen besef van eigendom tot wanneer de dominante kasten naar India kwamen 3500 jaar geleden en zich het land toeëigenden. Onze landloosheid is niet alleen economisch, maar ook cultureel, politiek, sociaal en historisch. Wij zien ons landverlies als het verlies van onze moeder. Daarom zit er veel betekenis in onze strijd om land. We strijden voor onze moeder.”

Hoe kan je land terugvorderen dat je meer dan duizend jaar geleden verloren hebt?
JYOTHI: “Maar het verlies van land gebeurt vandaag nog steeds. Als wij een feest geven voor een huwelijk, een geboorte of omdat een meisje vrouw wordt, dan hebben we geld nodig. Voor een lening kloppen we aan bij de dominante kasten. Meestal wordt het akkoord mondeling overeengekomen of met een duimafdruk bezegeld. Aangezien de meeste dalits niet kunnen lezen, kan de andere partij schrijven wat ze wil. Het komt vaak voor dat een dalit denkt dat het om een hypotheeklening gaat terwijl hij een verkoopcontract ondertekent. In ons centrum in Tumkur krijgen we maandelijks ongeveer 40 mensen over de vloer met een landclaim. Soms zijn ze hun eigendom kwijtgespeeld voor slechts 500 roepies (ongeveer tien euro, red). Samen onderzoeken we of de transactie legaal verliep, als dat niet het geval was, helpen we het slachtoffer om zijn land terug te vorderen. Tot op heden hebben we al 2430 hectare kunnen teruggeven aan de wettige eigenaars.”

In veel landen is inheemse grond bij wet onvervreemdbaar. Is dat niet het geval voor de dalits in India?
JYOTHI: “Als het land werd toegewezen door de overheid, is het inderdaad onvervreemdbaar. Maar veelal spelen hogere kasten onder één hoedje met de bureaucratie en de politie. En aangezien dalits weinig kennis hebben van de wet, zijn ze een gemakkelijke prooi voor bedrog en manipulatie.”

Wat doet de overheid voor de ontwikkeling van de dalits?
JYOTHI: “De inspanningen van de overheid beperken zich meestal tot tijdelijke ontwikkelingsprojecten zoals huisvestingsprogramma's. Soms deelt de overheid koeien en geiten uit. Maar dat zijn visieloze kortetermijnoplossingen. Wij kijken naar dalitontwikkeling op lange termijn en daarvoor is land voor de dalitbevolking cruciaal. We willen niet alles dat we verloren hebben terug opeisen, 2 hectare per familie is voldoende om te overleven. Als we daarin onze arbeid kunnen investeren, kunnen we zelf in ons voedselproductie voorzien, dan kunnen we voortaan zelf onze koeien, geiten en varkens kopen en onze kinderen naar school sturen.”

Hoe kan je garanderen dat je die grond niet nog eens verliest?
JYOTHI: “Omdat we de grond op naam van onze vrouwen laten registreren. In het verleden waren het onze mannen die onze grond voor een habbekrats hebben kwijtgespeeld. Wij vinden dat de vrouwen nu maar eens de kans moeten krijgen om zich te bewijzen. In onze dalitbeweging is ook het leiderschap door vrouwen zeer succesvol. Vrouwen zijn zorgzaam en hebben een groter verantwoordelijkheidsgevoel dan mannen. Een moeder weet hoeveel elk van haar kinderen nodig heeft en als er eentje ziek is, zal die wat extra melk krijgen.(lacht)”

Hoe zit het met de 20% van de dalitbevolking die in de stad woont?
JYOTHI: “Dalits op het platteland die hun bezittingen kwijtraken, hebben bijna geen andere uitweg dan de stad. Daar komen ze bijna allemaal terecht in sloppenwijken, waar ze in erbarmelijke omstandigheden zonder sanitair of stromend water moeten zien te overleven. Iets huren kunnen ze niet vanwege de discriminatie van de huisbazen. Wij vinden dat dalitfamilies die in de stad leven, fatsoenlijk gehuisvest moeten worden en dat er minstens een job per familie in de formele sector moet gereserveerd worden. Dat is een minimum voor een menswaardig bestaan in de stad en daar hebben ook dalits recht op. In de praktijk is het zo dat dalits in de stad al het vuile werk opknappen zoals toiletten en riolen schoonmaken. En de dalitvrouwen zijn vaak huisslaven bij hogere kasten. Aanranding en verkrachting komt heel vaak voor.”

Als kastelozen door de hindoereligie systematisch uitgesloten en vernederd worden, tot welke religie kunnen dalits zich nog richten?
JYOTHI: “Zoals alle inheemse volkeren hadden dalits een eigen religie die gebaseerd was op de aanbidding van moeder aarde en de voorouders. Maar na 3500 jaar van onderdrukking door de dominante hindoereligie hebben we die cultuur voor een stuk verloren. Veel dalits bekeerden zich tot de andere grote religies zoals het christendom, de islam of het boeddhisme. Maar ook daar worden dalits nooit als volwaardig beschouwd. Dalits zijn niet zomaar christenen, maar dalit-christenen; geen moslims maar dalit-moslims en geen boeddhisten maar dalit-boeddhisten. Wat wij in Tumkur doen is ons oeroude geloof in moeder aarde in ere herstellen. Die verering is niet exclusief voor onaanraakbaren, maar voor iedereen. Uiteindelijk behoren we allemaal tot een grote familie en of je dat nu wil of niet komen we allemaal van moeder aarde vandaan en zullen ook naar haar terugkeren.”

U spreekt in naam van een grote dalitbeweging in het Tumkur-district in Zuid-India. Hoe zit het met de strijd van de dalits in de rest van het land?
JYOTHI: “Over gans het land zijn er honderden, misschien wel duizenden organisaties bezig om de situatie van de dalits te verbeteren. Er bestaan dalitnetwerken, maar wat we eigenlijk zouden moeten doen is een bredere alliantie vormen. We zijn met 240.000.000 dalits, adivasis en tribals in India. Dat is een kwart van de bevolking. Als we dat getal kunnen omzetten in electorale macht, dan kunnen we het beleid veranderen.”

Voor meer info over de dalitbeweging van Jyothi en M.C. Raj kan je terecht op de website van Dalit Reds
Met het artikel De strijd tussen Dalit en Goliath over dalitactivisme in Tumkur won An-Katrien Lecluyse in oktober 2008 de tweejaarlijkse persprijs van Filip Decock