(foto's Luc)

Journalistiek moet een baken zijn, moet lezers - die het bos niet meer zien door het dichte struikgewas van de constante nieuwsstroom - bij de hand nemen. Dat is de mening van oud-VRT-journalist Guy Poppe. “Maar”,voegt Poppe er aan toe. “Meer en meer journalistiek maakt die roeping niet waar. De media staren zich blind op oppervlakkigheden.” Volgens Han Soete van Indymedia.be zijn sommige burgerjournalisten vaak beter uitgerust om moeilijke onderwerpen te lijf te gaan dan professionele journalisten. “Het gros van het buitenlands nieuws in onze kranten en journaal is afkomstig van twee persagentschappen. Burgerjournalisten kunnen soms wel nog enkele dagen tijd nemen om meerdere bronnen te raadplegen.” VTM-journalist Patrick Van Gompel beaamt dat de aard van het buitenlands nieuws veranderd is. “Buitenlands nieuws kost kijkcijfers. Dankzij de minutenmeting weten we perfect bij welk item kijkers afhaken. Er is wellicht nog altijd evenveel buitenlands nieuws, maar de aard van het nieuws is wel veranderd. Nu horen daar ook onderwerpen als de mode in Milaan of een orkaan in Cuba bij.” Durven journalisten dan niet tegen die stroom invaren? Van Gompel: “De regels van het voetbalspel zijn bekend en journalisten krijgen wel eens een gele kaart, maar proberen een rode kaart te vermijden.”

Bij de niet-commerciële zender VRT zou die minutenmeting veel minder een rol mogen spelen, maar toch botsen ook de journalisten van de openbare omroep op de onverbiddelijke spelregels. “Ook wij moeten opboksen tegen halsstarrige eindredacteurs. Met heel veel overtuigingskracht krijg ik dan toch een item over geweld in Somalië”, zegt radio-journaliste Katrien Vanderschoot. Daardoor komt er natuurlijk wel heel veel gewicht op de schouders van de individuele journalist te liggen. Guy Poppe: “Dat heb je met een openbare omroep die gedirigeerd wordt door marketeers. Het hangt af van witte raven. Maar ik ben bang dat witte raven als Rudi Vranckx geen opvolger zullen krijgen.”

Vranckx was één van die zeldzame journalisten die op eigen houtje Irak bezocht en niet embedded meereisde met een Amerikaans legerbataljon. Arnold Karskens, Nederlands meest ervaren oorlogsjournalist, trekt al een tijd ten strijde tegen het fenomeen van de 'embedded journalist'. “Als embedded journalist doe je aan zelfcensuur. Vooraf moet je een verklaring tekenen waarin je belooft niets te schrijven dat de troepen in gevaar kan brengen.” Bij de VRT kunnen ze niet anders dan embedded mee te gaan op buitenlandse missies van politici en bedrijfsleiders. “In 2006 hadden we op de radioredactie een budget van 100.000 euro voor buitenlands nieuws. Behalve verslaggeving rond de verkiezingen in Congo hebben we bijna niks kunnen doen”, zegt Guy Poppe. Een cijfer waar de andere panelleden wel even van schrikken. “Dat cijfer gebruik ik vanaf nu in alle debatten. Ik vraag me af welke sommen de VRT aan de restyling van Donna zal besteden”, zegt Han Soete.

Dan maar embedded dus en hopen dat je als journalist even kan ontsnappen aan de officiële agenda. Arnold Karskens is sceptisch. “Wie maar een klein beetje tijd heeft, brengt het zelfde ziekenhuis en hetzelfde vluchtelingenkamp dat elke fixer aanwijst. Als het Belgische leger zegt dat er nog geen burgerslachtoffers gevallen zijn bij de bombardementen in Afghanistan dan kan je dat enkel checken door met de Afghanen zelf te praten. Het is immers de taak van de journalist om zo'n informatie te controleren.”