han20 februari 2008 – 11:58

Een andere computer is mogelijk

Vandaag draait meer dan 90% van de computers op het besturingssysteem Microsoft Windows. In de begindagen van de computer was dat anders: toen draaiden nagenoeg alle computers op Unix. Elke computerproducent maakte zijn eigen versie van Unix, aangepast aan de onderdelen waaruit de computer was opgebouwd. Het visionaire aan MS Windows was dat Bill Gates een besturingssysteem ontwikkelde dat je kon installeren op de computers van nagenoeg alle producenten. In die beginjaren van de PC kon je MS Windows vrij gemakkelijk kopiëren, net zoals de office-applicaties van Microsoft. Unix bleef het besturingssysteem voorbehouden voor grote computernetwerken van banken, multinationals, ... Doordat MS Windows zich haast als een virus verspreidde en omdat het gretig werd opgepikt in het onderwijs, verdrong de software van Microsoft uiteindelijk Unix nagenoeg volledig van de markt.

Unix sluimerde wel verder en bleef het besturingssysteem voor servers, mainframes en de academische wereld. Unix is immers veel stabieler dan MS Windows en bovendien weet Unix de rekencapaciteit van je computer veel beter te gebruiken. Unix was net zoals MS Windows gebaseerd op software waarop bedrijven copyright namen. Reeds eind jaren '70 begon een aantal programmeurs zich te verzetten tegen dat concept van intellectuele eigendom op software. Die software was immers tot stand gekomen door collectief werk, meestal op universiteiten en onderzoekslabo's. Het was ook de gewoonte om de code waarin software geschreven werd met elkaar te delen, zodat anderen verbeteringen konden aanbrengen of het als een bouwsteen voor een nieuwe toepassing konden gebruiken. Half jaren 1980 ontstond uit dat ongenoegen de Free Software Foundation die zich van bij het ontstaan tot doel stelde om nieuw besturingssysteem te ontwikkelen dat deze keer volledig vrij zou zijn. De ontwikkelaars wilden zichzelf beschermen tegen commerciële piraterij en ontwierpen daarom een eigen copyright: de General Public Licence. Die licentie laat toe dat de software gekopieerd en verspreid wordt, ze verbiedt zelfs dat iemand je ervan zou weerhouden om die software door te geven aan anderen. Meer nog, de licentie laat toe dat men verbeteringen aanbrengt of op basis van bepaalde onderdelen nieuwe toepassingen ontwikkelt, op voorwaarde dat men die verbeteringen en toepassingen ook als vrije software ter beschikking stelt.

De ploeg van de Free Software Foundation slaagt er relatief snel in om een aantal tools te ontwikkelen die de basis vormen van een nieuw besturingssysteem. In 1991 is er dan een Finse informaticastudent die als afstudeerproject kiest voor de ontwikkeling van een nieuw besturingssysteem. Linus Thorvald koos ervoor om gebruik te maken van basissoftware van de Free Software Foundation en om zijn werk uit te brengen als vrije software. Linus maakte zijn ideeën bekend via het prehistorische internet en bovendien kon iedereen die toegang had tot dat netwerk de software ook downloaden, installeren, verbeteren, ... Linus moest zijn kind een naam geven, en als een halve grap werd dat Linux.
Linus programmeerde Linux niet als één groot programma maar als een geheel van kleine modules. Door die modulaire opbouw kan Linux de rekencapaciteit van de computer veel efficiënter gebruiken. Een ander voordeel van het werken met modules is dat heel veel programmeurs kunnen meehelpen doordat ze zich toeleggen op de ontwikkeling van één module. Binnen de kortste keren gingen er dan ook wereldwijd programmeurs zich toeleggen op de ontwikkeling van één of meerdere van die modules. Soms komt die ontwikkeling er omdat een bedrijf een bepaalde module nodig heeft en zeer dikwijls worden ze ontwikkeld door studenten. Al zeer snel gaan er verschillende enthousiaste programmeurs aan de slag om mee te helpen aan de ontwikkeling van Linux.

Als in 1994 het internet toegankelijk wordt voor het grote publiek dan staan heel veel internetpagina's reeds op servers die draaien op Linux. Linux was in die beginjaren immers in de eerste plaats een besturingssysteem gericht op servers en voor een groot stuk blijft dat zo. Vandaag draaien bijvoorbeeld de duizenden servers van Google op een speciaal daarvoor ontwikkelde Linux-versie. Dat Linux zo gretig werd opgepikt door systeembeheerders heeft te maken met het feit dat ze vertrouwd waren met de Unix-omgeving maar nog meer met de kwaliteit van het systeem. Een Linux-server kan je immers helemaal op maat maken waardoor hij veel veiliger wordt, minder energie verbruikt en minder zware hardware (computers) nodig heeft.

Het is pas bij het begin van de 21° eeuw dat er ook echt werk van wordt gemaakt om Linux toegankelijk te maken voor eindgebruikers. Die ontwikkeling gaat weliswaar razendsnel. Uit een aantal testen blijkt dat eindgebruikers zonder computerervaring veel sneller vertrouwd raken met een Linux-desktop-omgeving. Ook de installatie van Linux op een nieuwe computer loopt in veel gevallen vlotter dan de installatie van Windows. Dat dit vlotter loopt heeft er natuurlijk ook mee te maken dat je bij een standaard Linux-installatie alle nodige software meegeleverd krijgt terwijl je bij Windows ook nog allerlei applicaties moet aankopen of zoeken op het internet. Tekstverwerker, rekenblad, databank, email- en agendabeheer, fotobewerking, ... Het wordt allemaal in één klap mee geïnstalleerd.

Nu bijna een jaar geleden lanceerde Microsoft zijn nieuwe versie van Windows met veel bombarie. Die nieuwe Windows-versie (Vista) vreet energie. Er is één nucleaire centrale nodig om de extra energie te leveren voor al die computers die overschakelden naar Windows Vista. Bovendien ben je verplicht om over de nieuwste computer te beschikken om Windows Vista te laten draaien.
De nieuwe generatie van Linux-versies kan je daarentegen krijgen in superlichte edities die van je oude computer terug een moderne desktop maken. Ze doen er ook alles aan om het energieverbruik van je computer te reduceren tot het strikt noodzakelijke.

Bij Indymedia.be kozen we er van bij het begin voor om zo veel mogelijk met vrije software te werken. Enkel om videofilmpjes te maken, kunnen we nog geen beroep doen op vrije software: hiervoor gebruiken we enkele Apple-computers. We wisselen dagelijks honderen e-mails uit met Windows-gebruikers, we wisselen documenten uit in allerlei bestandsformaten (Word 97, Word 2000, Word 2003, Word 2007, Open Office, Goolgle-documenten, pdf, ...) zonder dat daar noemenswaardige problemen mee zijn. Wie met de nieuwste versie van Microsoft Word werkt, dient net als de Linux-gebruikers zijn documenten op te slaan als Word 97/2000/XP-bestanden als hij wil dat mensen met een oudere Office-versie de documenten kunnen openen. Tientallen medewerkers maken van ons mediacentrum gebruik en velen beseffen soms pas na enkele dagen dat ze met Linux aan het werken zijn. Veel medewerkers denken bij aanvang dat ze met een nieuwe versie van Windows aan het werken zijn. Als je van XP naar Vista overschakelt is het immers ook even zoeken voor je alles terugvindt.
Bij Indymedia.be gebruiken we de Ubuntu-versie (www.ubuntu.com) van Linux omdat die zeer gebruiksvriendelijk is. Tweemaal per jaar komt er een nieuwe versie uit waardoor we ook steeds met de meest moderne software kunnen werken zonder dat we daarvoor zwaar moeten inversteren in nieuwe computers.
Naast Ubuntu bestaan er tientallen versies van Linux: de ene wil zeer stabiel zijn, de andere zeer veilig, en nog andere bieden de allernieuwste snufjes aan (en durft dan wel eens te crashen zoals we dat bij Microsoft gewoon zijn). In de Linux-wereld is er werkelijk voor elk wat wils en voor wie dat nog niet genoeg is, die kan gewoon zelf zijn eigen Linux-versie samenstellen.
Die diversiteit is een sterkte omdat ieder zijn ervaringen, zijn ontwikkelingen, zijn vernieuwingen, ... deelt met de gehele Linux-wereld. Wat op het eerste zicht op versnippering lijkt, is net één van de troeven van de vrije software-gemeenschap.

Onze keuze voor Linux was vooral geïnspireerd omdat we er steevast van overtuigd zijn dat een andere wereld mogelijk is. Linux wordt niet gedreven door de logica van winst en eigendomsrecht. De gebruikers staan centraal en niet de aandelenkoers van één of andere software-multinational. Meer en meer zijn bedrijven als Microsoft zelfs een rem op de vooruitgang. Ze nemen patenten op allerlei toepassingen waardoor het onmogelijk wordt om deze verder te ontwikkelen. In de vrije software-wereld worden ideëen gedeeld waardoor wereldwijd duizenden anderen er kunnen op verder bouwen. De vrije software-beweging bewijst als het ware dat een andere wereld mogelijk is.

Ik zou natuurlijk liegen als ik zou beweren dat in de Linux-wereld alles koek en ei is. We hebben het immers over computers en die hebben hun gebreken. Ook in de Linux-omgeving is het dus soms eens zoeken om een printer of scanner aan de praat te krijgen. Het belangrijkste obstakel voor veel gebruikers zijn weliswaar mythes en vooroordelen over Linux. Voor anderen die jaren met Microsoft werken is het probleem dan weer dat ze vast zitten doordat ze gebruik maken van toepassingen en bestandsformaten waar Microsoft of anderen eigendomsrecht op laten gelden en die dus onbruikbaar zijn in de vrije software-wereld of om het even welke andere omgeving.
Nu ook Wal-mart, Dell en IBM (Lenovo) computers op de markt brengen die uistluitend op vrije software draaien, zou het wel eens kunnen dat er langzaam aan een einde komt aan de monopolie-positie van Microsoft.