raf23 juni 2007 – 12:40

Watergate in 1972 bracht in de VS veel aan het rollen. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen braken CIA-agenten toen in, in kantoren van de Democratische Partij, in het Watergatehotel in Washington. Het schandaal kostte de Republikeinse president Richard Nixon zijn kop. Het zette ook de CIA zelf overhoop.

Toenmalig CIA-directeur James Schlesinger beval in 1973 een intern onderzoek naar eerdere illegale operaties van de CIA. Dat leverde een bundel van 693 pagina's met interne verslagen op, waarvan een aantal ook uit latere jaren dateren. Henri Kissinger vond het interne onderzoek een blunder. Kissinger, toen minister van Buitenlandse Zaken en nationaal veiligheidsadviseur, vreesde dat de CIA voortaan alleen nog rapporten zou opstellen en geen operaties meer zou mogen uitvoeren (http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB222/family_jewels_wh2.pdf).

Een deel van de rapporten lekte via de media uit. Maar het Central Intelligency Agency, de buitenlandse geheime dienst van de VS, kondigt nu de publicatie van het hele pakket aan. De documenten tonen hoe de CIA in eigen land Amerikaanse journalisten en activisten bespioneerde en argeloze burgers als proefkonijnen misbruikte om drugs die het gedrag beïnvloeden te testen.
Maar de Family Jewels gaan vooral over de buitenlandse operaties van de CIA. Of ze een nieuw licht gaan werpen op wat de VS en de CIA in Afrika en vooral in Congo hebben uitgevoerd, mag betwijfeld worden. De officiële stelling daar luidt dat de VS handelden in het belang van de Vrije Wereld en zich niets te verwijten hebben. De CIA houdt vol dat het "geen enkele rol" gespeeld heeft in de moord op Congo's eerste premier Patrice Lumumba in januari 1960. Blijkens de nu vrijgegeven documenten is dat ook exact wat CIA-directeur William Colby begin 1975 ten aanzien van een Amerikaans procureur verklaarde (http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB222/family_jewels_wilderotter....).

Generaal Michael Hayden, de huidige CIA-baas, maakte deze week de beslissing bekend om de documenten vrij te geven. "They offer a glimpse of a very different time and a very different agency", aldus Hayden. Maar in de media klinkt stevig scepticisme door over de oprechtheid van de CIA. Wil de CIA soms tonen dat haar huidige acties veel aanvaardbaarder zijn dan veel van wat ze vroeger deed? zo vraagt de New York Times zich af. De CIA staat aan felle kritiek bloot omdat ze sinds het Amerikaanse War-on-Terror-offensief wereldwijd politieke tegenstanders ontvoert naar geheime foltergevangenissen.

Het National Security Archive van de George Washington University van zijn kant herhaalt dat de CIA al dikwijls openbaarheid van zaken heeft beloofd zonder die beloften na te komen. Op de NSA-website staat een bloemlezing van zulke quotes (http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB222/cia_promises.htm).

De Amerikaanse regering bewaakt ook zelf angstvallig haar ultrageheime dossiers. Daarbij hoort in elk geval nog altijd de VS-interventie in (het voormalige Belgisch) Congo in de jaren '60. De website van het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken laat daaromtrent opvallende lakunes zien. Daar staat archiefmateriaal over de buitenlandse betrekkingen van de VS onder de presidenten Kennedy (1961-1963) Johnson (1964-1968). Maar Congo blijft een niet-aanklikbare link (voor de Kennedy-periode: http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/kennedyjf/ en voor de Johnson-periode: http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/ )