Op de blog mag het allemaal wat losser en persoonlijker... Laat ik het dus maar even hebben over de bijzondere ervaring die ik dank aan Shital, Victor, Rajiv, Haider, Lucky Maurice, Maxwell, Collins, Rajah, Anusha, Cheme, Leila en Said – twaalf wondere mensen uit Nigeria, Liberia, Congo, Irak, Iran, Afghanistan, Tibet, Nepal en Sri Lanka. Eén ding hebben ze gemeen: ze zitten allemaal in de greep van een asielprocedure. Ik ben zwaar onder de indruk.

Kersverse journalisten
Twee maand lang kwamen we samen in Merksem, een paar keer per week, om er te knutselen aan een krantje. Leerrijk: ze hadden zoveel te vertellen, we hebben zoveel gelachen en gediscussieerd,… Confronterend ook, want ík heb géén asielprocedure lopen. Ik was daar gewoon om die mediaworkshops te geven.

Mediaworkshops voor asielzoekers? Het idee kwam van Right2Learn, een project dat - zoals de naam al zegt - ijvert voor het recht op onderwijs (1). Dat recht is voor asielzoekers niet vanzelfsprekend. Mensen in de eerste fase van de asielprocedure - die maandenlang aansleept en waarin enkel beslist wordt of je aanvraag al dan niet ‘ontvankelijk’ is - kunnen alleen maar cursus Nederlands volgen… Echt wel absurd, want er is veel kans [9 op 10] dat ze niet zullen mogen blijven!

De partners van Right2Learn ijveren daarom voor meer aangepaste opleidingskansen, rekening houdend met de precaire verblijfssituatie en de taalkennis. Op 2 jaar tijd zetten ze 15 experimentele modules op, waaruit ze een aantal beleidsaanbevelingen putten. Korte opleidingen, in een contacttaal (in mijn geval Engels), gericht op vaardigheden met een brede inzetbaarheid. Er waren workshops Snit en naad, Haartooi, Houtbewerking, Micro ondernemen, PC-technicus,… Er was er ook een module Media Maken bij. Daarvoor kwamen ze aankloppen bij Indymedia.be/GetBasic.

Geraakt
Het is een cliché, ik weet het, maar ik heb mogen ervaren dat het klopt. Hoe goed je een probleem ook kent in ‘theorie’, er in de praktijk getuige van te zijn is toch nog andere koek!

Natuurlijk wist ik dat het ‘mensonterend’ is om mensen maandenlang, jarenlang te laten wachten op een antwoord, hen van het kastje naar de muur te sturen, hen 6 euro zakgeld te geven per week... Ik ‘wist’ dat de stress van zo’n situatie je kapot maakt,…

Maar wist ik het echt? (En weet ik het nu? Want ík ging ’s avonds gewoon naar huis, niet naar een Centrum, en ik ga op café of naar de cinema zonder weken te moeten sparen… Ik weet het dus nog steeds niet. Maar ik heb er wel een glimp van opgevangen.)

Het was in kleine dingen dat zich aan mij de gruwel toonde van hun alledaagse situatie. Alledaagse gruwel. Allemaal ‘onschuldige’ dingen, makkelijk te relativeren voor wie toekijkt. Maar tel ze op en plaats ze tegen de juiste achtergrond: het onzekere wachten van mensen die hun vrienden, familie en land verlieten op zoek naar een beter leven… Dan begint hun ellende door te schemeren.
Voorbeeld. Na een bezoek aan de RTBF in Brussel gingen we iets eten, een kleinigheid, dat hoorde bij de uitstap. Het was lekker, maar ze bléven maar bijbestellen, er kwam geen einde aan… Hun gretigheid verbaasde me: krijgen ze in die centra geen eten? Jawel, maar twee maal per dag boterhammen als je geen brood lust, of beter: als je niet gewoon bent om brood te eten, dat steekt tegen…

Zo kan ik nog even doorgaan, maar zijn mijn voorbeelden wel ‘overtuigend’? Het is zo makkelijk om ze weg te wimpelen als pietluttigheden. ‘Boterhammen zijn geen duimschroeven’… ‘Zes euro is beter dan niks’… ‘Een centrum is onveilig en lawaaierig, maar je zit er toch warm en droog’… Allemaal waar, maar opnieuw: denk aan de som van al die dingen, en aan de context.

En het ergste is dit: we kunnen met kleine ingrepen het leed voor een deel beperken, maar we verzuimen dat te doen.

Als ik twee uur voor niks heb moeten aanschuiven op het stadhuis, dan voel ik mij net als u, net zoals iedereen wellicht, gefrustreerd. Welnu, deze asielzoekers worden opgeroepen voor hun interview op het Commissariaat, worden daar verwacht om 9u, zitten daar een ganse dag met tientallen in een wachtzaal waar de spanning te snijden is (het gaat hier niet om een nieuwe nummerplaat maar om de vraag: mogen ze blijven of niet?), krijgen om 17u te horen dat het niet voor vandaag zal zijn, en worden naar huis gestuurd met een nieuwe datum. Niet één keer, niet twee keer, maar vele keren op rij.

Hoezo, daar is niks aan te doen? Dat kan toch niet onvermijdelijk zijn? Dat is toch onwil, schuldig verzuim? Hoe kan zo’n instantie nalaten de boel wat beter te organiseren? Denken ze misschien “die hebben toch tijd”? Maar dit wil je toch zélf niet meemaken?

Dit is voor mijn part het bewijs dat we er niet in slagen om deze mensen te zien als mensen, als gelijken, als behorend tot dezelfde soort als wijzelf. Een beetje zoals in het Ancien Régime. Aristocratische dames lieten toen tranen stromen van smart om een gewond vogeltje, terwijl het lijden van ‘mensenkinderen’ uit een lagere stand hen letterlijk onberoerd liet.

Het heeft die aristocraten nooit belet zichzelf moreel okee te vinden. Het was ook niet gemeen of slecht bedoeld. Het was een voortvloeisel uit een wereldbeeld waarin rijk en arm letterlijk tot een andere ‘soort’ behoorden, en waarin aan die toestand ‘niks te doen’ was.

Dat wereldbeeld is gesneuveld, schijnt het. Of heeft het zich alleen maar verlegd?

(1) De promotor van Right2Learn was De Overmolen vzw. De partners zijn Fedasil, Rode Kruis Vlaanderen (dienst Opvang Asielzoekers), Vluchtelingenwerk Vlaanderen vzw, Citizenne – Vormingplus Brussel en Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel vzw.